Məhv olmuş gəmilər adası

Sarqas dənizi

Cim Simpkins həmin gecə pis yatdı. Öz çarpayısında eşələnir, qulağı səs çalırdı. Ona hey elə gəlirdi ki, Qatlinq onunla haqq-hesab çürütmək, qisas almaq, bəlkə də, onu öldürmək üçün haradasa yaxınlıqda gizlənir. Budur, kiminsə addım səsləri eşidildi, haradasa qapı cırıldadı… Xəfiyyə dəhşət içində qalxıb çarpayısında oturdu.

– Yox, sakitlikdir, mənə elə gəlir… Oy, lənət şeytana, nə bürkülü gecədir! Bir yandan da mığmığalar, ağcaqanadlar adama rahatlıq vermir! Bu qanadlı həşəratlar okeanın ortasında haradan çıxdı? Ya mən sayıqlayıram, ya da biz quruya yaxınlaşmışıq. Gəlsənə bir havaya çıxım?

Simpkins birinci dəfə deyildi ki, paroxodun konserv və şərab saxlanan anbarına hava qəbul etməyə gedirdi.

O, qaranlıqda əli ilə yoxlaya-yoxlaya tanış keçidlərlə gedib anbara çatdı və artıq bir qurtum rom içmişdi ki, birdən qəribə bir xışıltı eşitdi. Labirintdə bu səslərin haradan gəldiyini müəyyən etmək çətin idi. Simpkinsin ürəyi düşdü.

– Axtarır. Söz yox ki, bu, yaxşı bir gizlənpaç oyunudur. Bircə səhərə qədər tapmayaydı. Onda miss Kinqmandan havadarlıq etməyi xahiş eləməli olacam, – və nəfəsini içəri çəkib anbarın uzaq bir küncünə, az qala gəmi üzlüyünə tərəf getməyə başladı. Birdən xışıltı məhz orada, üzlüyün arxasında eşidildi, sanki dənizin dibindən çıxmış naməlum bir nəhəng nahamar dərisini paroxodun bortuna sürtürdü. Müəmmalı səslər daha ucadan eşidilməyə başladı. Simpkins qəfildən paroxodun yüngül bir təkandan yırğalandığını hiss etdi. Nə dalğalar, nə də sualtı daşlar belə qəribə yırğalanma yarada bilərdi. Bu təkanın ardınca daha bir neçəsi baş verdi, özü də boğuq gurultuyla müşayiət olundu.

Simpkinsi uzaq əcdadları kimi soyuq dəhşət bürüdü: bu, naməlum bir şeylə üzləşəndə yaranan dəhşət idi. Kim ki bu dəhşəti yerindəcə dəf edə bilmir, vay onun halına: o zaman kor instinktlər fikrini qarışdırır, iradəsini, özünüidarəetmə qabiliyyətini əlindən alır.

Simpkins kürəyindən necə soyuq bir gizilti keçdiyini və başındakı tüklərin biz-biz olduğunu hiss etdi. O, vəhşi bir bağırtıyla, səndələyə-səndələyə, yıxıla-yıxıla göyərtəyə qalxdı.

Qabağına Qatlinq çıxdı. Simpkins onu qeyri-müəyyənlik qarşısında saran qorxudan başqa hər şeyi unudub az qaldı ki, özünü indicə ehtiyat etdiyi, əlindən qaçıb siçan deşiyi axtardığı adamın qucağına atsın.

– Bu nədir? – o, fışıltılı, fıştırığa bənzər səslə soruşdu (əsəblərinin qıc olması səsini batırmışdı) və Qatlinqin əlindən tutdu.

– Mən də sizdən çox bilmirəm… Paroxod yüngülcə yanı üstə əyildi, sonra burun hissəsi enib-qalxdı. Mən tez geyinib baxmağa çıxdım.

Ay göyərtənin bir hissəsinə parlaq işıq salmışdı. Paroxodun qəzadan sonra zərər çəkmiş kil hissəsi suya batdığı üçün burada göyərtə, demək olar ki, su səviyyəsində idi.

Simpkins yuxarıda qalıb Qatlinqin gəminin kilini başdan-başa nəzərdən keçirməsinə tamaşa etdi.

– Qəribədir, qəribədir. Bura düşün, Simpkins, qorxaq olmayın.

– Təşəkkür edirəm, mən elə buradan da yaxşı görürəm.

– Simpkins, bu sizsiniz? Orada nə baş verib?

– Miss Kinqman, xahiş edirəm bura gələsiniz, – Qatlinq göyərtə ilə aşağı düşən Viviananı görcək dedi.

O, Qatlinqə yanaşdı, onun ardınca da Simpkins özündə cəsarət tapıb aşağı düşdü. Qızın orada olması onu sakitləşdirdi.

– Baxın, valeh olun, miss.

Göyərtə ayın parlaq şüalarında ağappaq olmuşdu. Bu ağ fonda tünd ləkələr və izlər görünürdü, elə bil hansısa nəhəng bir heyvan sürünüb göyərtəyə çıxmış, yarımdairə vurmuş, məhəccərin dəmir çubuqlarını saman çöpləri kimi sındırmış və sağ bortdan düşüb getmişdi.

– Diqqət yetirin: bu, göyərtə ilə sürünən ağır bir qarın izinə oxşayır. Böyürdəkilər isə pəncə, daha doğrusu, üzgəc izləridir. Bizə naməlum bir nəhəng baş çəkib.

Simpkins yenə qorxdu və hiss edilmədən maili göyərtə ilə dalı-dalı getməyə başladı.

– Bəs bu zir-zibil nədir? Naməlum qonağın açıq-aşkar qoyub getdiyi bitkilərdimi? – deyə miss Kinqman döşəmədən yosunu qaldırdı.

Qatlinq yosuna diqqətlə baxıb başını buladı:

– Sarqassum, boz yosunlar qrupu… Bəli, şübhə yoxdur. Bunlar Sarqas yosunlarıdır. Gör bir hara gəlib çıxmışıq. Lənət şeytana! İşlər pisləşməyə doğru gedir. Biz vəziyyəti müzakirə etməliyik.

Üçü də yuxarı göyərtəyə qalxdı. Təhlükə yaxınlaşırdı. Simpkins öz “qayda”larından imtina elədi, başa düşdü ki, onları yalnız Qatlinqin bilik, təcrübə və enerjisi xilas edə bilər.

Xəfiyyəni hər şeydən çox naməlum nəhəng narahat edirdi. Hər hansı bir Sarqas yosunu onu maraqlandırmırdı.

– Bizim çağırılmamış qonağımız haqqında nə düşünürsünüz, Qatlinq? – hamı hörmə stullara əyləşəndə Simpkins soruşdu.

Qatlinq yosunu əlində fırlada-fırlada çiynini çəkdi.

– Bu nə oktapod, nə köpəkbalığı, nə də başqa məşhur dəniz sakinlərindən biridir. Ola bilsin ki, burada, Atlantik okeanının bu sirli guşəsində bizə məlum olmayan nəhənglər, ibtidai dövrlərdən qalmış hansısa pleziozavrlar yaşayır.

– Birdən onlar sudan çıxıb bizim arxamızca düşsələr necə?

– Biz hər şeyə hazır olmalıyıq. Amma boynuma alım ki, bu nəhənglər məni o qədər qorxutmur, nəinki bu yarpaqlar, – deyə yosun yarpağını göstərdi.

– Paroxod, hər halda, çox böyük və möhkəmdir, hətta sualtı aləmin bu naməlum nəhəngləri üçün də. Onlar bizim dar kayutlarımıza girə bilməzlər. Həm də bizim silahımız var. Ancaq bəs buna hansı silah qalib gələ bilər? – deyə yenə də yosunu göstərdi.

– Bu xırda yarpaqda qorxulu nə var ki? – Simpkins soruşdu.

– Qorxulu odur ki, biz sirli Sarqas dənizinin Azor adalarından biri olan Korvodan qərbdə yerləşən sahəsinə düşmüşük. Bu dənizin sahəsi Almaniyanın ərazisindən altı dəfə böyükdür. O, başdan-başa qalın yosun xalısı ilə örtülüb. Yosun ispan dilində “sarqassa” deməkdir, dənizin adı da buradan götürülüb.

– Okeanın ortasında dəniz: bu necə ola bilər? – miss Kinqman soruşdu.

– Bu suala hələ alimlər də cavab tapmayıblar.

– Məlumunuz olsun ki, isti Qolfstrim cərəyanı Florida boğazlarından şimala, Şpitsbergenə doğru istiqamət alır. Amma bu cərəyan yolda ayrılır, bir qolu cənuba, Azor adalarınadək dönür, Afrikanın qərb sahillərinə doğru gedir, nəhayət, yarımdairə cızaraq Antil adalarına qayıdır. İsti bir halqa əmələ gəlir, bu halqanın da içində soyuq, sakit su – Sarqas dənizi yerləşir. Okeana baxın!

Hamısı geri çevrilib məəttəl qaldı. Okeanın səthi qarşılarında hərəkətsiz, axmaz bir göl kimi dayanmışdı. Nə kiçik bir dalğa, nə bir hərəkət, nə də bir şappıltı var idi. Günəşin ilk şüaları solğun-yaşılaçalan yosunların qalın xalısına bənzəyən bu qəribə, durğun dənizi işıqlandırırdı.

– Sizi qorxutmaq istəmirəm, Simpkins, amma bu “yosun bankası”na düşmüş gəminin vay halına. Sarqas dənizini Kolumb belə adlandırmışdı. Əgər pərimiz olsaydı və saz işləsəydi belə, yenə hərəkətə gəlməyəcəkdi, yosunlara dolaşıb dayanacaqdı. Yosunlar yelkənli gəminin hərəkətini ləngidir, avarçəkməyə də imkan vermir. Bir sözlə, qurbanlarından bərk yapışır.

– Bizim axırımız necə olacaq? – Simpkins soruşdu.

– Yəqin ki, başqalarınınkı kimi. Sarqas dənizini gəmilər qəbiristanlığı adlandırırlar. Buradan tək-tük adam sağ çıxa bilər. Əgər adamlar aclıqdan, susuzluqdan, yaxud sarı qızdırmadan ölməsələr, gəmiləri çoxalmış poliplərin ağırlığından, ya da su sızmasından batana kimi yaşayırlar. Dəniz də yavaş-yavaş öz yeni qurbanını qəbul edir.

Miss Kinqman diqqətlə qulaq asırdı.

– Dəhşətdir! – hərəkətsiz yaşıl səthə baxıb pıçıldadı.

– Biz hər ehtimala qarşı sələflərimizin çoxundan yaxşı şəraitdəyik. Paroxod yaxşı dayanıb. Bəlkə də, dəlmə-deşiyi təmir edib suyu boşalda bildik. Ərzaq ehtiyatı üçümüzə bir neçə il bəs edər.

– İl! – Simpkins stuldan atılıb qışqırdı.

– Bəli, əziz Simpkins, ola bilsin ki, sizə söz verilən mükafatı bir neçə il gözləməli oldunuz. Cəsarətli olun, Simpkins.

– Tüpürüm o mükafata, bircə bu lənətə gəlmiş xəşilin içindən çıxa biləydim!

Yeknəsəq, darıxdırıcı, bürkülü günlər uzanır, uzanırdı. Bu durğun bataqlığın üzərində naməlum həşərat dəstələri uçuşurdu. Gecə mığmığalar yatmağa qoymurdu. Hərdənbir duman dənizin üzərini kəfən kimi örtürdü.

Xoşbəxtlikdən paroxodda yaxşı kitabxana vardı. Miss Kinqman mütaliəni sevirdi. Axşamlar hamı böyük, dəbdəbəli salona yığışırdı. Viviana mahnı oxuyur, royal çalırdı. Simpkins bu axşam yığıncaqlarında tez-tez əlində şərab şüşəsi görünməyə başlamışdı, dərddən içirdi.

Qatlinq çaxır anbarını qıfıllamalı oldu. Simpkins etiraz etmək istədi, amma Qatlinq sözündən dönmədi.

– Gəmidə bircə əyyaşımız əskik idi! Başa düşün, səfehin biri, əgər sizi çəkindirməsək, tezliklə məhv olacaqsınız.

Simpkins itaət etməli oldu.

Ölülər səltənətində

Adama elə gəlirdi ki, paroxod hərəkətsiz dayanıb. Ancaq ehtimal ki, hansısa zəif cərəyan onu Sarqas dənizinin ortasına çəkirdi: yolboyu yarıçürük, yarı kif basmış gəmi qırıqlarına daha tez-tez rast gəlinirdi. Onlar ölülər kimi qəfil peyda olur, çılpaq “qabırğa”ları – şpanqoutları² və sınmış dorları görünür, bir müddət gəminin arxasınca gəlir, sonra yavaş-yavaş üzüb uzaqlaşırdı. Simpkinsi gecələr “kabuslar” qorxudurdu: qəflətən dənizin yaşıl səthindən kəfənə bürünmüş adamları xatırladan ağ duman sütunları qalxır, yavaşca axır, yırğalanır və əriyirdi… Bu, qalın yosun xalısının “donmayan yer”lərində baş verən buxarlanmalar idi.

Aylı gecələrin birində, quruluşundan Hollandiya istehsalı olduğu bilinən yarıdağılmış bir briq³ gəmiyə lap yaxınlaşdı. O, parlaq qızılı çalarlı qara rəngə boyanmışdı. Dorlarının və valının bir hissəsi qopmuş, braşpili⁴ sınmışdı.

Viviana bu ölü gəmiyə maraqqarışıq bir vahimə ilə baxırdı. Bəlkə, onların da gələcəyi belə olacaq: elə bir vaxt gələcək ki, onların paroxodu da içində bir ins-cins olmadan dənizdə üzəcək. O, qəfildən qışqırdı:

– Bir baxın, bir baxın, Qatlinq!

Orada sınmış dora söykənmiş qırmızı papaqlı bir adam durmuşdu. Ayın parlaq işığında tutqun, qara sifətində dişləri ağarırdı. Gülümsəməkdən ağzı qulağının dibinə çatmışdı. Ayağının yanında şüşə vardı.

Fikirləşəndə ki tək deyillər, bu yaşıl səhrada onlardan başqa da insan övladı var, hamısı həyəcanlandı. Simpkinslə Qatlinq ucadan qışqırıb əllərini yellədilər.

Qırmızı papaqlı adam yenə də gülümsəyə-gülümsəyə əlini yellədi, amma bunu nəsə qəribə bir tərzdə etdi, sanki arxasında nəyisə göstərirdi. Dərhal da qolu şallaq kimi yanına düşdü. Ay buludların arxasına girdi, adam daha görünmədi. Amma briq getdikcə paroxoda yaxınlaşırdı.

Nəhayət, briqlə gəmi arasında azacıq məsafə qaldı. Bu zaman ay çıxıb qəribə və vahiməli mənzərəni aydınlatdı.

Dorun qırıqlarına skelet bağlanmışdı. Əynindəki paltarın cırıqları hələ üstündə idi. Sağ qalmış əl sümükləri küləkdə yellənirdi, qalanları isə çiyin oynaqlarından çoxdan çıxıb göyərtənin döşəməsinə tökülmüşdü. Qızmar günəşin qurutduğu üz dərisi qalmışdı. Bu perqament üzdə kəllənin təbəssümü əks olunmuşdu. Təpəsini yarıçürümüş qırmızı papaq örtmüşdü.

Qatlinq bir andaca sıçrayıb briqin göyərtəsinə çıxdı.

– Neyləyirsiniz, Qatlinq? Briq paroxoddan aralana bilər. Onda məhv olarsınız.

– Narahat olmayın, miss, mən çataram. Burada maraqlı bir şey var.

Qatlinq skeletə tərəf qaçıb möhürlənmiş şüşəni götürərək paroxodun göyərtəsinə o an tullandı ki, briq artıq gəmidən bir metrə qədər aralanmışdı.

– Dəlinin biri! – Qatlinqin uğurla qayıtmasına sevinən rəngi qaçmış miss Kinqman onu qarşıladı.

– Doğrudan ha, siz nəyə görə belə risk etdiniz? – Viviana şüşəyə baxıb soruşdu. – Bundan bizdə doludur.

– Baxaq görək, – Qatlinq şüşənin boğazını sındırıb içindən yarıçürümüş, göyümtül kağız parçası çıxartdı. Saralıb-solmuş hərfləri hələ ayırd etmək olurdu.

Görünür, qaz lələyi ilə, quyruqlu və buruq-buruq hərflərlə yazılmışdı:

“Ey bu şüşəni açan kəs, istər xristian ol, istərsə kafir, səndən xahiş edir və səni and verirəm ki, mənim son arzumu yerinə yetirəsən. Əgər ölümümdən sonra məni briqdə tapsan, kapitan kayutunda yerləşən ağ dəri kisədəki 50000 qulden⁵ qızıl pulu götür. 10000 quldenini özünə saxla, 40000 quldeni isə mənim arvadıma ver. Adı Marta Tesseldir, Amsterdamda, Dəniz küçəsində, öz mülkündə yaşayır. Əgər briq batarsa, yalnız şüşəni dənizdən tapsan, ona göndər. Marta Tesselə, arvadıma mənim son salamımı çatdır. Əgər onu məyus etmişəmsə, qoy məni bağışlasın. Bizimkilər hamısı öldülər. Bütün heyət, matroslarına kimi… Birinci… Kar, Qubert… Hələlik bircə mən sağam. Bir həftədir… heç nə yemirəm… özümü dora bağlayacağam… kimsə görsün deyə… Əlvida… Qustav Tessel. “Marta” adlı Briq, 1713-cü il. Sentyabrın 15-ci günü”.

Qatlinq oxuyub qurtaranda sükut çökdü.

– Necə vahiməli və qəribədir! Biz ölüdən artıq iki yüz ildir ki, məzarda yatan arvadına salam göndərmək haqqında tapşırıq almışıq… – diksinmiş miss Kinqman əlavə etdi. – Bu dəniz özündə necə dəhşətli sirlər gizləyir!

– Əlli min qulden, – Simpkins uzaqlaşan briqi baxışları ilə yola sala-sala öz-özünə dedi. – Bu indiki məzənnə ilə nə qədər eləyir?..

İKİNCİ HİSSƏ

Sakit liman

– Torpaq! Torpaq! Miss Kinqman! Qatlinq! Tez bura gəlin! Biz hansısa bir limana yaxınlaşırıq. Artıq paroxodların dorlarının yuxarı hissəsi və boruları görünür. Bax oradadır. Ora baxın… sol tərəfə!

Qatlinq müşahidə borusundan baxdı.

– Sizin kəşf etdiyiniz limanın çox qəribə görünüşü var, Simpkins. Bu “liman” bir neçə mil məsafədə uzanır: dorlar və borular, sonra yenə dorlar… Amma bir şeyə diqqət edin: bir boru da tüstülənmir, dorlar isə… Onların təchizatı, yelkənlər? Bir baxın, miss Kinqman, – Qatlinq müşahidə borusunu ona verdi.

– Bəli, bu daha çox gəmi qəbiristanlığına oxşayır, – Viviana ucadan dedi. – Dorlar və borular sınıb, yelkənlər isə cırıq-cırıq olub. Bəs… torpaq hanı? Mən heç nə anlamıram.

– Mənə də hər şeyin aydın olduğunu deyə bilmərəm, miss, – Qatlinq cavab verdi, – amma fikrimcə, məsələ belədir: görünür, Sarqas dənizinin, bu durğun bataqlığın, yosunların ləngitdiyi öz axınları var. Ehtimal ki, biz bu axınların birinə düşmüşük, o da bizi, təəssüf ki, bu “sakit limana” gətirib. Təsəvvür edirsinizmi, biz necə bir limana daxil oluruq. Bizi qarşılayanlar bax bunlardır, – o, əli ilə ətrafı göstərdi.

Paroxod qeyri-adi limana yaxınlaşdıqca yolboyu dağılmış gəmilərin kədərli mənzərəsinə daha çox rast gəlmək olurdu. Burada bütün ölkə və xalqlara məxsus sındırılmış, şikəst edilmiş, yarıçürümüş gəmilər vardı. Budur, bütöv bir ağac parçasından hazırlanmış qayıq… Bu da balıqçı barkının⁶ skeleti: xarici üzlük dağılıb, şpanqoutlar çılpaq qabırğalar kimi bayıra çıxıb, kil hissəsi isə balığın bel sümüyünü xatırladır. Daha sonra az-çox salamat qalmış gəmilər: barklar, şxunalar⁷, tenderlər⁸, freqatlar⁹, qaleralar¹⁰ görünürdü. Paslı, müasir bir paroxod on altıncı əsrin portuqal karavellası¹¹ ilə yanbayan dayanmışdı. Onun gözəl, əyri gəmi xətləri vardı. Aşağı bort burun və arxa hissədəki tikililərin üzərində yüksəlmişdi. Sükanın oxu bütün arxa tərəfi kəsib keçirdi, bortların ortalarında isə avarlar üçün deşiklər var idi. “Santa-Mariya” sözü bortdan aydınca görünürdü.

– Qəribədir! – Qatlinq qışqırdı. – Kolumb da eynilə bu cür gəmidə üzüb, onun karavellalarının birinin adı “Santa-Mariya”, digər ikisi isə “Pinta” və “Nina” adlanıb. Bir buna baxın, – uzağı yaxşı görən Qatlinq xətt gəmisinin bortundakı sözü oxudu: – “Henri”. Görürsünüz, sonra üçgöyərtəli gəmi gəlir: bortunda “Dənizlər suvereni” və “1657-ci il” yazılıb. Onların arasında isə on doqquzuncu əsrin birinci yarısına məxsus, uzunluğu əlli metrdən çox olmayan təkərli paroxod yerləşir.

Gəmilərin arasındakı paroxod get-gedə daha çox sıxışdırılırdı. Bir neçə dəfə sərt qırıqlara ilişib dayandı, nəhayət, bir-birinə sıxılmış gəmilərin gur yerinə düşüb onlara qoşularaq sanki özünəməxsus bir ada əmələ gətirdi.

Yolçular susurdular. Hamısına elə gəlirdi ki, diri-diri basdırılmaq üçün qəbiristanlığa gətiriliblər.

– Madam ki tale bizi buraya gətirib, bu qeyri-adi ada ilə tanış olmaq lazımdır. Gedək, Simpkins!

Simpkins açıq-aşkar bu qaranlıq qəbiristanlığa ekskursiya eləmək fikrində deyildi.

– Bunun nə mənası var? – deyə boyun qaçırmağa çalışdı.

– Kişi olun, Simpkins. Kim bilir, bu ada özündə nələr gizlədir? Bəlkə, buranın sakinləri də var?

– Qoca holland dənizçilərinin kabuslarımı?

– Buna baxarıq. Hər halda, burada kim yaşayırsa yaşasın, bizim onlardan birinci xəbər tutmağımız yaxşıdır. Bu ada bizim məzarımız da ola bilər, amma bilmək olmaz, bəlkə, nicat yolunu elə burada tapacağıq. Gəmilərə baxmaq lazımdır, bəlkə, üzmək üçün yararlı olanına rast gəldik.

– Gəmilərə baxmaq! – Simpkins içində 50000 qulden olan “Marta” gəmisini xatırladı. O tərəddüd edirdi.

– Bəs miss Kinqmanı necə tək qoyaq?

– Məndən narahat olmayın. Mən kabuslardan qorxmuram, – o cavab verdi.

– Gəlin belə eləyək, miss, – Qatlinq təklif etdi, – gəminin odluğuna küləş doldurun. Sizi bir təhlükə hədələsə, küləşi yandırın. Biz borudan çıxan tüstünü görüb dərhal köməyə gələrik. Gedək.

Qatlinq yaxınlıqda dayanmış gəmiyə çıxdı. Bu, on səkkizinci əsrdən qalma “Viktoriya” adlı üçyelkənli bir gəmi idi. Simpkins könülsüz onun dalınca getdi.

Onlar yavaş-yavaş adanın dərinliklərinə doğru hərəkət edirdilər.

Dünyada çətin ki bu nəhəng qəbiristanlığın mənzərəsindən kədərli mənzərə tapılardı. Dəniz məhv olmuş gəmiləri, torpaq isə insanları ağuşuna alır. Lakin bu qəbiristanlıq öz ölülərini açıqlıqda, qızmar günəşin işığı altında saxlayırdı. Çox ehtiyatla addımlamaq lazım gəlirdi. Yarıçürümüş lövhələr ayaq altında əsirdi. Səyyahlar hər dəqiqə gəmi anbarına düşə bilərdilər. Bu dəfə ikisi də kəndir götürmüşdü ki, lazım olan anda bir-birinə kömək etsinlər. Məhəccərlər aşırdı. Yelkən parçaları bir toxunuşdaca ovxalanırdı. Hər tərəf çürüntü tozu və yaşıl kif qatı ilə örtülmüşdü. Göyərtələrin çoxunda gün işığında sümükləri ağaran, ya hələ sağ qalmış dəriləri qaralan, ya da paltarlarının parçaları görünən skeletlər vardı. Skeletlərin yerinə, sınmış kəllələrə əsasən belə nəticəyə gəlmək olardı ki, ölümqabağı ağıllarını itirmiş adamlar dalaşmış, qiyam qaldırmışdılar. Sonda əzablarına və məhv olmuş həyatlarına görə kimdənsə intiqam alaraq bir-birini qəddarlıqla öldürmüşdülər. Hər bir gəmi orada əlli, yüz, iki yüz il əvvəl baş vermiş böyük bir faciənin şahidi idi.

İndi kəllələri gün işığında ağaran, qorxunc təbəssümlə dişlərini ağardan bu sakinlər sağ ikən necə qeyri-insani dəhşət, necə qorxunc məşəqqətlər çəkməli idilər! Elə hey gülümsəyir, gülümsəyirdilər…

Bu ağaran dişlərdən hətta Qatlinqi də vahimə basdı, Simpkinsi isə titrətmə tutdu.

– Gedək burdan! – o xahiş etdi. – Mən daha dözə bilmirəm!

– Dayanın, bax orada yaxşı qalmış gəmi var. Kayutlara düşmək maraqlı olar.

– Ayaqlarınızın altında sınan pilləkənlərləmi? – Simpkins birdən əsəbiləşdi. – Qatlinq, mən daha bir addım da atmayacağam. Bəsdir. Xahiş edirəm ki, daha mənə əmr verməyəsiniz. Mənim də, özünüzün də kim olduğunu unutmusunuz! Məni hara aparırsınız? Niyə? Məni hansısa bir gəmi anbarına salıb səssiz-küysüz yaxa qurtarmaq üçünmü? Bilirəm ki, sizə mane oluram.

Bu söhbət Qatlinqi cin atına mindirdi.

– Susun, Simpkins, yoxsa mən, doğrudan da, sizi suya atacağam.

– Bu elə də asan deyil, – Simpkins acı-acı dedi və bortun yanındakı taxta hasara söykənib tapançanı Qatlinqə tuşladı. Qatlinq cəld irəli addımladı, amma Simpkinsin əlindən tutmağa macal tapmamış atəş və aşan məhəccərin səsi eşidildi. Güllə Qatlinqin başı üzərindən uçdu. Həmin anda Simpkinsin əllərini yöndəmsizcə yelləyib məhəccərin çürümüş qırıqları ilə birlikdə suya düşdüyünü gördü. Aşağıda boğuq su şappıltısı… sakitlik… sonra Simpkinsin fınxırtısı eşidildi. Qatlinq aşağı baxdı. Xəfiyyə yaşıl yosun sıyığında çapalayırdı. Yosunlar başından hörük kimi sallanmış, əllərinə dolaşmış, öz qurbanını bərk saxlamışdı. Simpkins gəminin üzlüyündən yapışmaq üçün var gücüylə çalışırdı. Xeyli səy göstərəndən sonra buna nail oldu. Amma qolları yorulmuşdu, yosunlar onu aşağı dartırdı, bir az da keçsəydi, suyun dibinə gedəcəkdi.

Qatlinq bortdan aralandı, çəlləyin üstündə oturub qəlyan çəkməyə başladı.

– Qatlinq, bağışlayın məni. Mən eşşək kimi axmaqlıq etdim, – Qatlinq Simpkinsin səsini eşitdi, ancaq sakitcə qəlyan çəkməyində oldu. – Qatlinq… məni xilas edin… Qatlinq!

Qatlinq borta yanaşdı. O tərəddüd edirdi. Kömək istəyən, hər halda, insandır. Lakin necə insandır? Satılmış xəfiyyə, casusdur. Hətta xilas olandan sonra belə pul almaq üçün Qatlinqi hökumətə verməkdən çəkinməyəcək.

– Yox, yox, – Qatlinq yenə oturub səylə qəlyan tüstülətməyə başladı.

– Qatlinq, yalvarıram! Qatlinq! Qatlinq! – Simpkins inildədi.

Qatlinq inadla qəlyanını tüstülədirdi.

– Qa-a-t… – birdən bu səs boğuq hıçqırtıya çevrildi.

Qatlinq dişlərini qıcayıb qəlyanı atdı və kəndirin ucunu açıb onu batan adama tulladı.

Simpkins son gücünü toplayıb kəndirdən yapışdı, amma Qatlinq onu dartmağa başlayanda əlləri kəndirdən üzüldü; yosunlar onu bərk tutmuş, qolunda güc qalmamışdı.

– Kəndiri belinizə bağlayın! – Qatlinq ona qışqırdı.

Simpkins birtəhər kəndiri belinə bağladı, düyünü bərkidib göyərtəyə çıxmağa başladı.

Qatlinqin qabağında dayanıb elə həyəcanlanmışdı ki, dayanmadan bu sözləri təkrar edirdi:

– Qatlinq!.. Qatlinq!.. Qatlinq… – deyib əlini ona uzatdı.

Qatlinq üz-gözünü turşutdu, ancaq xilas etdiyi adamın gözlərində həqiqi, heyvani bir sevinc görcək səmimiyyətlə gülümsündü və yaş əli bərk-bərk sıxdı.

– Qatlinq, bilmirəm sizə necə…

– Dayanın, – Qatlinq birdən diqqətini toplayıb tez əlini çəkdi, – baxın, bizim paroxodun borusundan tüstü çıxır. Miss Kinqman bizi çağırır. Orada nə isə baş verib. Qaçdıq!