Kitabı oxu: «Qala», səhifə 8

XII

Kristinin tətilə çıxıb, şəhərdən getdiyi vaxtdan bir həftədən də çox keçirdi. Əndrunun başı Süzen Morqanın doğuşuna elə qarışmışdı ki, qız ancaq yola düşən gün bir neçə dəqiqəliyə ona baş çəkməyə macal tapmışdı. Onunla söhbət etməmişdi. İndi, Kristin burda yox ikən onun üçün bütün varlığı ilə darıxırdı. Bu şəhərin yayı çox əziyyətli, üzücü olurdu. Baharın yaşıllıqları bərk istidən soluxmuş, çoxdandı ki, boz-sarı rəngə çalırdı. Dağlar elə bil titrəyərək alışıb yanırdı, mədəndən, daş karxanasından gələn hərgünkü partlayış səsləri durğun və qızmar havada dalğalanıb əks-səda verdiyi zaman dağlar sanki bütün şəhəri səslərin parlaq qübbəsi altına yığırdı. Şaxtalardan çıxan fəhlələrin mədən tozu ilə örtülmüş üzləri pas atmışa oxşayırdı. Uşaqlar heç bir şey olmayıbmış kimi atılıb düşür, oynayırdılar. Peycin arabaçısı qoca Tomas sarılıq xəstəliyinə tutulduğundan Əndru xəstə yatan bütün evlərə piyada getməli olurdu. Od tutub yanan qızmar küçələrlə irəlilədikcə Kristini düşünürdü. Görəsən qız gələcək haqqında, onunla ikilikdə xoşbəxt həyat qurmağın mümkünlüyü barəsində nə fikirdədir?

Birdən, tamam gözləmədiyi halda Uotkinsdən mədənin dəftərxanasına gəlməsini xahiş edən kağız aldı.

Müdir onu mehribanlıqla qarşıladı, oturmağa yer göstərdi, masanın üstündəki papiros qutusunu yüngülcə ona sarı itələdi. Sonra dostcasına sözə başladı:

– Məsələ belədir, doktor. Mən çoxdandı sizinlə danışmaq istəyirdim. Ona görə də gəlin bu məsələni mən gələn il üçün smeta təqdim etməmişdən əvvəl həll eləyək. – O, dilinə yapışmış sarı tütün telini götürmək üçün dayandı. – Yanıma, başda İmris Hyuz və Ed Vilyams olan bir dəstə fəhlə gəlmişdi. Onlar sizi müəssisəmizin ştatlı həkimi vəzifəsinə götürməyimizi xahiş edirdilər.

Ürəyini həyəcan, sevinc dolu razılıq hissi bürüyən Əndru stulda dikəldi.

– Doktor Peycin işini mənə vermək istəyirsiniz?

Uotkins ağır-ağır etiraz etdi:

– Yox, elə deyil, doktor. Bilirsinizmi, çox çətin vəziyyət yaranmışdır. Mən fəhlələrlə hesablaşmalıyam. Doktor Peyci ştatdan çıxara bilmərəm, çünki bu hərəkətimiz bir çox fəhlənin xoşuna gəlməz. Buna görə, xeyriniz üçün sizi də birtəhər ştata salmağa çalışacağam. Onda kim istəsə doktor Peycdən asanlıqla sizə keçə bilər.

Əndrunun üzündəki sevinc yox oldu. Bayaqkı gərgin vəziyyətdə oturaraq qaşqabağını tökdü.

– Özünüz başa düşürsünüz ki, mən belə şey edə bilmərəm. Mən bura Peycin köməkçisi kimi gəlmişəm. Əgər onun rəqibinə çevrilsəm… Yox, heç bir vicdanlı həkim belə şey etməz!

– Başqa çıxış yolu yoxdur.

Əndru təkid etdi:

– Onun işini mənə niyə vermək istəmirsiniz? Bu işdən ötrü qazancımın bir hissəsini məmnuniyyətlə ona verərdim. Bu olardı tamam başqa məsələ.

Uotkins inadla başını yellədi.

– Bloduen buna yol verməz. Mən əvvəllər də onunla danışmışam. O, vəziyyətinin möhkəm olduğunu bilir. Demək olar ki, bizim bütün köhnə fəhlələr, məsələn İnox Devis kimilər Peycin dalında dayanıblar. Onlar doktor Peycin sağalacağına inanırlar. Onu işdən çıxar görüm, necə çıxarırsan – dərhal tətil baş verər. – O, susdu. – Sabahadək bu barədə fikirləşin. Sabah mən Suonsidəki idarəmizə təzə ştatların siyahısını göndərməliyəm. Əgər siyahı göndərilsə, gələn ilədək daha heç bir şey etmək mümkün olmaz.

Əndru bir dəqiqəyədək döşəməyə baxdı, sonra əlilə ağır-ağır etirazını bildirən hərəkət etdi. Bir dəqiqə əvvəl onu qidalandıran umidi indi heçə dönmüşdü.

– Sabaha saxlamağa ehtiyac yoxdur. Lap bir həftə də fikirləşsəm, buna razı olmaram.

Bu qərara gəlmək və həmin qərarı ona bu qədər canıyananlıq göstərən Uotkinsə bildirmək Əndru üçün çox ağırdı. Axı bu faktı inkar etmək olmaz ki, Blenellidə özünü işdə göstərmək imkanını o, doktor Peycin köməkçisi vəzifəsində əldə etmişdir. Buna görə də indi, lap bu müstəsna vəziyyətdə belə doktor Peycə qarşı çıxış etməyi o, ağlına sığışdıra bilmirdi. Əgər Peyc birtəhər işə qayıda bilsə, onda qocanın xəstələrini əlindən alan o, camaatın üzünə necə baxar? Yox! Yox! O, bu təklifi qəbul edə bilməz, etməyəcəkdir.

Hər halda o, bütün günü çox kədərli oldu. Bloduenin həyasızcasına ondan pul qoparmağa cəhd göstərməsinə qəzəbləndi, öz-özünə dedi ki, çox çıxılmaz vəziyyətə düşmüşdür. Uotkins ona bu təklifi etməsəydi, daha yaxşı olardı. Saat səkkiz radələrində fikrini bir qədər dağıtmaq üçün Denninin yanına yollandı. Xeyli vardı ki, onunla görüşməmişdi, ümidvardı ki, Denni ilə söhbət dərdini yüngülləşdirər, bəlkə də Denni onu düzgün hərəkət etdiyinə inandıraraq ruhlandırar. Doqquzun yarısında Dennigilə çatdı. Həmişəki kimi qapını döymədən içəri girib birbaş qonaq otağına yönəldi.

Filipp divanda uzanmışdı. Alaqaranlıq otaqda onu yaxşı gözdən keçirməyən Mənson əvvəlcə elə bildi ki, ağır iş günündən sonra yorulub, yatıb. Lakin Filipp həmin gün heç bir iş görməmişdi. O, üzünü əlilə örtərək arxası üstdə uzanmış, ağır-ağır nəfəs alırdı. Filipp lülqənbərdi.

Əndru başını döndərəndə öz arxasında, lap dirsəyinin yanında bərk həyəcanlanmış, təlaşla ona baxan ev sahibəsini gördü.

– Doktor, sizin necə içəri girdiyinizi eşitdim. Bütün günü beləcə yatıb. Heç nə yeməyib. Heç bilmirəm neyləyim.

Əndru bilmədi ki, nə desin. O, dayanıb Filippin heç bir şey ifadə etməyən üzünə baxır, ambulatoriyadakı ilk görüşləri zamanı onun çəkinmədən dediyi sözləri xatırlayırdı.

– Axırıncı dəfə möhkəm içdiyi vaxtdan on ay keçir, – deyə ev sahibəsi sözünə davam etdi, – İçkiyə qurşandımı – heç, arada isə bircə damcı da ağzına vurmur. Ancaq başladımı içməyə – vay halına! Özü də tərslikdən bu dəfə doktor Nikols burda deyil, bayram günlərini keçirməyə gedib. Çarəm nədir, gərək teleqramla çağırtdıram onu.

Nəhayət, Əndru dilləndi:

– Tomu çağırın bura, köməkləşib onu çarpayıya uzadaq.

O, ev sahibəsinin bütün bu əhvalatlara, görünür, əyləncə kimi baxan gənc şaxtaçı oğlu ilə köməkləşib Filippi soyundurdu, əyninə pijama geyindirdi. Sonra onlar çuval kimi o yan-bu yana düşən yuxulu Filippi yataq otağına apardılar, Əndru Tomla qonaq otağına qayıdanda ev sahibəsinə dedi:

– Göz-qulaqda olun ki, daha içməsin, – əsas məsələ budur. Başa düşürsünüzmü? Lazım gəlsə qapını qıfıllayın üzünə. İndi isə bu gün onu gözləyən xəstələrin ünvanlarını mənə verə bilərsinizmi?

O, dəhlizdə divardan asılmış şagird qrifel taxtasından Filippin bu gün baş çəkməli olduğu xəstələrin ünvanlarını köçürdü, evdən çıxdı, fikirləşdi ki, tələssə saat on birədək bütün xəstələri yoluxa bilər.

Ertəsi günü ambulatoriyada xəstələri qəbul edib qurtardıqdan sonra dərhal Dennigilə yollandı. Ev sahibəsi əllərini ovxalaya-ovxalaya onun qabağına çıxdı.

– Heç bilmirəm viskini hardan tapıb. Mən günahkar deyiləm, onun üçün əlimdən gələni eləmişəm.

Filipp dünənkindən daha pis vəziyyətdə idi. Ağırlaşmışdı, hər şeyə biganə idi. Əndru xeyli müddət onu silkələyib özünə gətirməyə çalışdıqdan, tünd qəhvə içirdib oyatmaq istədikdən, nəhayət, qəhvə dağılıb bütün yatağı buladıqdan sonra təzədən xəstələrin ünvanını götürüb evdən çıxmalı oldu. İstini, milçəkləri, Tomasın sarılığını, Dennini söyə-söyə o gün də iki nəfərin yerinə işlədi.

Axşama yaxın Əndru Denninin necə olursa-olsun ayıltmaq qətiyyətilə, əsəbi, yorğun-arğın halda evə qayıtdı. Bu dəfə onlara gedəndə Dennini pijamada, stulu köndələninə minmiş halda gördü. O, hələ də sərxoşdu, Tomun və missis Sicerin qarşısında naqqallıq edirdi. Əndru içəri girəndə Denni birdən-birə nitqini yarımçıq kəsib qaşqabağını tökdü, gözlərini rişxəndlə ona dikib durdu. Sonra xırıltılı səslə dilləndi:

– Aha, mərhəmətli səmaritanlı! Yəqin ki, yenə əvəzimdə xəstələrimin üstünə getmisiniz. Çox alicənab hərəkətdir: Lakin deyin görüm bunu niyə edirsiniz? Nə üçün bu lənətə gəlmiş Nikols aradan çıxsın, biz isə onun əvəzinə işləyək?

– Bilmirəm. – Əndrunun səbri artıq tükənmək üzrə idi. – Ancaq bunu bilirəm ki, siz öz payınıza düşən işi görsəniz daha yaxşı olar.

– Mən cərraham. Mən bütün xəstəlikləri müalicə edən elə-belə avara həkimlərdən deyiləm. "Müalicə edən həkim". Uf! Bilirsinizmi bu, nə deməkdir? Heç bu məsələ üzərində düşünübsünüzmü? Yox? Hə, indi sizə izah edərəm. Bu, ən alçaq, ən çeynənmiş anaxronizm, insanın indiyədək yaratdığı ən iyrənc və axmaq sistemdir. Əziz köhnə "həkim hər şeyi müalicə etməlidir" ifadəsi! Bir də əziz, köhnə Britaniya camaatı! Ha-ha! – O, rişxəndlə qəhqəhə çəkib güldü. – Bu həkimləri Britaniya camaatı yaradıb. Onları sevir. Onların üstündə tir-tir əsir.

Stulda yırğalanan Denninin qızarmış gözləri təzədən kədərli, gizli ifadə aldı. O, dinləyicilərə sərxoş halda öyüd-nəsihət verirdi:

– Zavallı belə şəraitdə nə edə bilər? Sizin əziz "Müalicə edən həkiminizi", əlindən hər iş gələn cüvəllağını deyirəm. O, bəlkə də iyirmi il əvvəl təhsil alıb. O yazıq həm terapiyanı, həm mamaçalığı, həm bakteriologiyanı, elmin bütün müasir nailiyyətlərini, həm də cərrahiyyəni necə öyrənsin? Bəli! Bəli! Cərrahiyyəni gərək unutmayaq. Cərrah ayda-ildə bir dəfə kənd xəstəxanasında əhəmiyyətsiz bir cərrahiyyə əməliyyatı aparmaqla öz gücünü sınayır. Ha-ha! Mastoiditi götürək. Cərrahiyyə əməliyyatı düz iki saat yarım çəkir. Əgər irini tapsa, o, bəşəriyyətin xilaskarıdır. Əgər tapmasa – xəstəni dəfn edirlər. – Denni səsini ucaltdı. Sərxoş olduğundan bərk qəzəblənmişdi. – Hər şey cəhənnəmə olsun, Mənson! Yüz ildir bu məsələ uzanır. Doğrudanmı, onlar bu sistemi heç vaxt dəyişmək istəməyəcəklər? Ancaq nə faydası? Sizdən soruşuram, nə faydası? Mənə yenə viski verin. Hamımız dəliyik. Mən isə hələ üstəlik deyəsən sərxoşam.

Araya bir neçə dəqiqəlik sükut çökdü. Sonra Əndru hirsini boğaraq dedi:

– Təzədən uzansanız yaxşı olmazmı? Gedək, biz kömək edərik.

– Əl çəkin məndən, – deyə Denni qaşqabaqla onun sözünü kəsdi. – Məni yataqda gizlətməyə ehtiyac yoxdur. Mən bu üsula çox yaxşı bələdəm, vaxtilə özüm də bu üsuldan dəfələrlə istifadə etmişəm. – O, kəskin hərəkətlə ayağa qalxdı, səndələdi, missis Sicerin çiynindən yapışıb onu kresloya itələdi, sonra qaba tərzdə, rişxəndlə şit lütfkarlıq göstərərək yırğalana-yırğalana qorxmuş qadına müraciət etdi:

– Əziz le-edi, bu gün kefiniz necədir? Ümid-va-a-aram ki, bir ba-alaca yaxşılaşıb… Nəbziniz daha zəif vurmur. Gecə yaxşımı yatmısınız? Hm… onda gərək sizə əsəblərinizi sakitləşdirən bir şey yazam.

Bu qəribə səhnədə adamı qorxudan nəsə vardı: kübar dairələrə mənsub həkimi yamsılayan Filippin arıq bədəni, qırxılmamış sir-sifəti qorxudan büzüşmüş şaxtaçı arvadının qarşısında yaltaqcasına, ehtiramla əyilmişdi. Tom özünü saxlaya bilməyib əsəbi halda güldü. Denni dərhal onun üstünə atılıb Toma bir sillə ilişdirdi.

– Al gəldi! İndi gülə bilərsən! Boş başın partlayanadək gül! Mənim isə buna ömrümün beş ili gedib! İlahi, bu barədə fikirləşəndə bağrım çatlayır. Ölmək istəyirəm!

O, par-par parlayan gözlərini dolandırıb hamıya baxdı, sonra buxarının üstündəki vazalardan birini qapıb var gücü ilə yerə çırpdı. Bir saniyə keçməmiş ikinci vaza artıq əlində idi, onu da divara çırpıb çilik-çilik etdi. Təzədən özünü irəli atdı, gözlərində hər şeyi dəlicəsinə vurub dağıtmaq həvəsi şölələnirdi.

Missis Sicer ağladı.

– Tutun onu! Allah xətrinə, tutun onu!

Əndru ilə Tom Filippin üstünə atıldılar. Filipp sərxoşlara xas olan çılğın inadkarlıqla onlarla əlləşməyə başladı. Sonra birdən-birə süstləşib tamam dəyişdi, çox məzlum bir görkəm aldı. Əndrunun çiynindən yapışıb ağlamsındı:

– Mənson, siz qiyamət oğlansınız! Mən sizi qardaşdan artıq sevirəm. İkimiz birləşib, bu mənfur təbabəti bütünlüklə xilas edə bilərik.

O, özünü itirmiş halda dayanıb ətrafa göz gəzdirdi. Sonra başı sinəsinə endi, bütün bədəni boşaldı. Əndru onu qonşu otağa aparıb, yatağa uzandıranda müqavimət göstərmədi. Başı yastığın üstünə düşəndə axırıncı sözü, ağlar səslə Əndrudan etdiyi xahiş bu oldu:

– Mənson, allah xətrinə, mənə söz verin ki, kübar cəmiyyətdən olan qadınla evlənməyəcəksiniz!

Ertəsi gün səhər o, daha çox içdi. Əndru ondan tamam əlini üzdü. Mənson cavan Sicerin Denniyə xəlvəti viski gətirdiyindən qismən şübhələnməyə başladı; onun sualına cavab verərkən Tomun rəngi qaçdığına, belə işlər tutmadığı üçün and-aman elədiyinə baxmayaraq Mənson ona inanmadı.

Əndru bir həftə öz xəstələrindən başqa Denninin də xəstələrinə baş çəkib, onları müalicə etdi. Bazar günü Denni artıq ayağa qalxmışdı, səliqə ilə geyinmiş, üzünü qırxmışdı, qərəz, zahirən çox qəşəng görünürdü, amma arıqlamışdı, əlləri əsirdi. Səsinin ahəngi soyuqdu, ayıq olduğunu bildirirdi.

– Mənson, belə görürəm ki, əvəzimdə bütün işləri görmüsünüz.

Son günlərin yaxın dostluq münasibəti, məhrəmliyi büsbütün silinib yox olmuşdu. Onu təmkinlik, buz kimi soyuq rəsmiyyət əvəz etmişdi.

Deməyə söz tapmayan Əndru:

– Bunlar boş şeylərdir, – deyə etiraz elədi.

– Əksinə, görünür, bunlar sizi əməlli-başlı zəhmətə salıb.

Denninin səsinin ahəngi elə pisdi ki, Əndru qıpqırmızı qızardı. Təşəkkür, minnətdarlıq bildirən bircə kəlmə söz eşitmədi. Soyuq, inadkar və qaba təşəxxüsdən başqa heç nə. Odur ki, Əndru donquldandı:

– Əgər düzünü bilmək istəsəniz, bu həftə allah bilir ki, mənim üçün necə çətin keçib!

– Arxayın ola bilərsiniz, birtəhər xəcalətinizdən çıxaram.

Əndru hirslənib özündən çıxdı:

– Siz məni nə hesab edirsiniz? Bəlkə elə bilirsiniz ki, mən sizdən sədəqə gözləyən bir arabaçıyam? Mən olmasaydım, missis Sicer doktor Nikolsa teleqram vuracaqdı, mitilinizi atacaqdılar bayıra! Siz bilirsinizmi kimsiniz? Lovğa, yonulmamış ədabaz! Ənginizi nə əzişdirərdim sizin!

Denni papiros yandırdı. Barmaqları elə əsirdi ki, kibriti güclə tuturdu. O, rişxəndlə dedi:

– Mənimlə savaşmağa yaxşı vaxt seçmisiniz – tərəfinizdən böyük lütfkarlıqdır. Əsl şotland nəzakəti! Bəlkə gələn dəfə birtəhər vaxt tapıb sizi feyziyab edərəm.

– Kəsin səsinizi! – Əndru onun sözünü yarımçıq kəsdi. – Budur xəstələrinizin siyahısı. Xaçla nişanlananlar bazar ertəsi baş çəkiləsi xəstələrdir.

O, Dennigildən çölə dəli kimi yüyürdü. Ürəyində özündən cıxmışdı: "Qoy cəhənnəm olub getsin! Nə haqla özünü belə aparır? Elə bil allahdır! Əvəzinə işlədiyim bəs deyil, hələ boynuma minnət də qoyur! "

Evə yaxınlaşdıqca yavaş-yavaş hirsi də soyuyurdu. O, Filippi səmimi qəlbdən sevirdi. Odur ki, bu mürəkkəb təbiətli adamı indi yaxşı başa düşürdü: o, utancaq, qapalı, həddən çox nazikürəkli, tez inciyəndi. Ancaq bu xasiyyəti Dennini kobudluğun qoruyucu qınında gizlənməyə məcbur edirdi. Son günlərin fasiləsiz sərxoşluğu, adamların onu o kökdə gördükləri haqqındakı xatirələr yəqin indi Denniyə vicdan əzabı verirdi.

Bu ağıllı və istedadlı adamın Blenelli kimi ucqar bir yerdə itib-batması Əndrunu ilk dəfə deyildi ki, düşündürür, təəccübləndirirdi. Fllipp istedadlı cərrahdı. Bir dəfə onun cərrahiyyə əməliyyatı zamanı narkoz verməli olan Əndru mətbəx masasının üstündə xəstə şaxtaçının öd kisəsini Filippin necə ustalıqla kəsdiyini görmüşdü. Pörtmüş sifətindən və açıq, tüklü qollarından tər sel kimi axırdı, bununla belə bütün hərəkətləri cəldliyin, dəqiqliyin gözəl nümunəsi idi. Belə işləməyi bacaran adam çox şeyə nail ola bilər.

Buna baxmayaraq Əndru evə qayıtdıqdan sonra da Filippin soyuqluğunu yada saldıqca bərk dilxor olurdu. Dəhlizə keçib şlyapasını asanda onu çağıran missis Peycin səsini eşitdi, lakin ona hay verməyə heç həvəsi yoxdu.

– Doktor, sizsiniz?.. Doktor, Mənson! Mənə lazımsınız!

Əndru özünü eşitməməzliyə vurub pilləkənlə öz otağına qalxmaq istədi. Pilləkənin məhəccərindən tutmuşdu ki, Bloduenin səsi təzədən, bu dəfə daha kəskin, daha ucadan eşidildi.

– Doktor, doktor Mənson! Siz mənə lazımsınız!

Əndru çevriləndə missis Peycin qonaq otağından çıxıb süzə-süzə gəldiyini gördü, rəngi ağappaq ağarmışdı, qara gözləri həyəcandan alışıb yanırdı. O, yaxına gəldi.

– Bu nədir, kar olmusunuz? Eşitmirsiniz ki, bayaqdan qışqırıram, mənə lazım olduğunuzu deyirəm?

Əndru əsəbi halda soruşdu:

– Nə olub, missis Peyc?

– Nə olub? – Qadın tez-tez nəfəs alırdı. – Bax, bu mənim xoşuma gəlir! O, hələ soruşur da! Yox, mən gərək sizdən bəzi şeylər şoruşam, mənim əziz doktorum!

Əndru çox kəskin tərzdə:

– Soruşun! – dedi.

Mənsonun qısa cavabları görünür Blodueni tamam özündən çıxarmışdı.

– Məsələ belədir, mənim lütfkar centlmenim, bəlkə siz zəhmət çəkib bunun nə demək olduğunu izah edəsiniz?!

O, iri döşlərini möhkəm sıxan korsajının arxasından bir kağız çıxarıb, onu Əndruya vermədən, həkimin lap gözləri qabağında təhdidedici surətdə silkələməyə başladı. Əndru Co Morqanın ona verdiyi çeki tanıdı. Başını qaldıranda Bloduenin arxasında, qonaq otağının qapısı dalında gizlənməyə çalışan Risi gördü.

– Bəli, bəli, baxın! – deyə Bloduen davam etdi. – Belə görürəm ki, bu kağızı tanıyırsınız. Onda dərhal bizə cavab verin görüm, bu pulu nə haqla aparıb bankda öz adınıza qoymusunuz, halbuki o, doktor Peycindir, bunu da siz çox gözəl bilirsiniz.

Əndru başına qan vurduğunu hiss etdi.

– Bu pul mənimdir. Onu Co Morqan bəxşiş kimi mənə verib.

– Bəxşiş kimi! Aha! Bu mənim lap xoşuma gəldi. Təəssüf ki, o, Blenellidən köçüb. Buna görə də yalanınızı ifşa edə bilməyəcək!

Əndru dişlərini bir-birinə bərk sıxıb cavab verdi:

– Mənə inanmırsınızsa, ona məktub yaza bilərsiniz.

– Yox bir, işim-gücüm qurtarıb, indi durub dünyanın hər tərəfinə məktub göndərəcəyəm. – Sonra özünü daha saxlaya bilməyib bağırdı: – Bəli, mən sizə inanmıram! Siz özünüzü yaman bic hesab edirsiniz! Gəlmisiniz bura, elə bilirsiniz bütün praktikanı ələ keçirməyə nail olacaqsınız, halbuki siz doktor Peycin əvəzinə işləməyə borclusunuz! Lakin sizin kim olduğunuzu bu göstərir. Siz oğrusunuz, əsl adi oğru!

Qadın dediklərini təsdiq etdirmək üçün qapı ağzında dayanıb boğazından narazılıq bildirən səslər çıxaran, rəngi daha da saralmış Risə sarı azca dönüb həmin sözləri elə bil Mənsonun üzünə tüpürdü. Əndruya aydın oldu ki, bütün bu əhvalatda günahkar bir neçə gün tərəddüd etmiş, yubanmış, nəhayət bu təzə xəbərlə Bloduenin yanına çapmış Risdir. Əndru qəzəblə yumruqlarını düyünlədi. Dayandığı ikinci pillədən enib zəhmli baxışlarını Risin nazik, qansız dodaqlarından çəkməyərək onlara yanaşdı. Hirsindən özündə deyildi, çarpışmaq istəyirdi. O, güclə dilləndi:

– Missis Peyc, siz məni ittiham etdiniz. Əgər iki dəqiqə ərzində sözünüzü geri götürməsəniz və məndən üzr istəməsəniz mənə adımı ləkələyən böhtan atdığınıza görə sizi məhkəməyə verəcəyəm. Məhkəmədə bu məlumatı hardan aldığınız aydınlaşacaq. Mister Risin xidməti sirləri faş etməsi də, şübhəsiz, bankın idarə heyəti üçün maraqlı xəbər olar.

Bankın direktoru dili dolaşa-dolaşa:

– Mən… mən ancaq borcumu yerinə yetirmişəm, – kəkələdi, sifəti daha da saralıb torpaq rəngi aldı.

– Hə, gözləyirəm, missis Peyc. – Sözlər Əndrunun ağzından sürətlə çıxır, onu boğurdu. – Əgər tələsməsəniz, dostunuza elə bir toy tutaram ki, ömründə yadından çıxmaz.

Bloduen gördü ki, o doğrudan da ağ eləyib, istədiyindən çox, xeyli çox söz deyib. Əndrunun hədə-qorxusu, partladacağı məşum mina onu qorxutdu. Fikrinin hansı istiqamətdə şütüdüyünü bilmək çətin deyildi: cərimə, böyük cərimə! İlahi, ondan çoxlu pul tuta bilərlər! Qadın elə bil boğulurdu, tüpürcəyini birtəhər udub, nəfəsi tutula-tutula kəkələdi:

– Mən… mən sözlərimi geri götürürəm. Sizdən üzr istəyirəm…

Bu tərs, həyasız gonbul qadının belə tez və gözlənilmədən yumşalması lap gülünc idi. Lakin Əndrunun nədənsə gülməyi gəlmirdi. O, birdən ürək yanğısı ilə hiss etdi ki, daha səbri tükənib, zəhləsini aparmış bu qadının yersiz iradlarına daha dözmək iqtidarında deyil. O, cəld, dərindən nəfəs aldı. Qadına bəslədiyi nifrətdən başqa hər şeyi unutdu. Axır ki, özünə sərbəstlik verə biləcəyi fikri onda bir anlaşılmaz, şiddətli sevinc doğurdu:

– Missis Peyc, sizə iki kəlmə söz deməliyəm. Əvvələn mənə dəqiq məlumdur ki, ərinizin əvəzinə burada gördüyüm iş sizə ildə min beş yüz funt qazanc verir. Ondan mənə vur-tut iki yüz əlli funt verirsiniz, üstəlik məni acından öldürmək üçün əlinizdən gələn hər şeyi edirsiniz. Keçən həftə mədən müdirinin yanına fəhlələrin nümayəndə heyəti gəldiyini, bundan sonra müdirin mənə ştata keçməyi təklif etdiyini bilmək, yəqin sizin üçün maraqlı olar. Lakin mən, sizin yanından belə keçmədiyiniz əxlaqi prinsiplər üzündən həmin təklifi qəti rədd etdim. İndi isə, missis Peyc, görün sizə nə deyirəm: siz mənim elə zəhləmi aparmısınız ki, daha burada qala bilmərəm. Siz çox alçaq, acgöz, satqın məxluqsunuz. Siz adicə olaraq qeyri-normal xəstə tipsiniz. Rəsmi surətdə sizə bildirirəm ki, bir aydan sonra mən çıxıb gedəcəyəm.

Qadın ağzını açıb ona baxırdı, düymə kimi girdə gözləri bərələ qalmışdı. Birdən-birə zil səslə çığırdı:

– Yalandır! Sizi mədənin ştatına heç yaxın qoymazlar! Özü də siz getmirsiniz, yox! Sizi mən işdən çıxarıram! Bildinizmi? Heç olmayıb ki, köməkçi mənə çıxıb getdiyini bildirsin. Mənimlə bunun danışığına bax? Həyasızlığa bax! Sizin işdən çıxarıldığınızı əvvəlcə mən dedim. Siz qovulmusunuz, bəli, qovulmusunuz…

Onun iyrənc, əsəbi çığırtısı otağı başına götürmüşdü. Səsi lap zilə qalxanda birdən qırıldı: yuxarıda Edvardın otağının qapısı ağır-ağır açıldı, az sonra onun özü – uzun gecə köynəyinin altından sümüyü çıxmış dizləri görünən yöndəmsiz, arıq vücudu peyda oldu. Bu, elə gözlənilməz gəlişdi ki, missis Peycin sözü ağzında qaldı. O, dəhlizdə dayanıb, Əndru və Ris kimi aşağıdan yuxarı ərinə baxırdı. Xəstə isə iflic olmuş qıçını dalınca sürüyə-sürüyə, ağır-ağır, çətinliklə pilləkənin başına yaxınlaşdı.

– Məni bircə dəqiqə rahat qoya bilməzsiniz? – Dərin həyəcan keçirdiyinə baxmayaraq onun səsi sərtdi. – Nədən ötrü hay-küy salmısız burada?

Bloduen təzədən coşdu, ağlar səslə Mənsona qarşı ifşaedici nitq söyləməyə başladı. Axırda elan elədi:

– Elə buna görə də… buna görə də onu işdən çıxardığımı bildirirəm.

Mənson etiraz etmədən baş vermiş hadisənin bu yeni variantını dinləyirdi.

Həyəcandan və ayaq üstdə güclə durduğundan tir-tir əsən Edvard soruşdu:

– Deməli, o, bizdən gedir?

– Hə, Edvard. – Bloduen burnunu çəkdi. – Axı tezliklə sən özün işləməyə başlayacaqsan.

Araya sükut çökdü. Edvard nəsə demək istədi, amma fikrindən daşındı. O, gözlərini dilsiz üzrxahlıqla Əndruda saxladı, sonra Risə, ondan da tələsik Bloduenə çevirdi, nəhayət, dərin hüzn ifadə edən gözlərini harasa, boşluğa zilləyib durdu. Onun donuq sifətində həm məğrurluq, həm də ümidsiz bir kədər oxunurdu. Edvard, nəhayət, dilləndi:

– Yox, mən daha heç vaxt işləməyəcəyəm. Bunu hamınız bilirsiniz.

O, daha heç bir söz demədən ağır-ağır döndü, divarı tuta-tuta özünü güc-bəla ilə yataq otağına çatdırdı. Qapı arxasınca səssiz-səmirsiz örtüldü.