Kitabı oxu: «Шигырьләр / Стихи (на татарском языке)», səhifə 7

(XV) Әнуагъ¹⁴⁸⁶ йимешендән ихтираз¹⁴⁸⁷ әйләмәкнең бәйане

 
Нәмимә¹⁴⁸⁸ кыйлма, и әфтаб¹⁴⁸⁹,
Йөремә улубән мөгътад¹⁴⁹⁰,
Димәгел һич кемә әлкъаб¹⁴⁹¹, –
Хәрәм дир айәте Коръан.
 
 
Ишедерсәң әгәр дастан,
Дөругъмы¹⁴⁹² ан вәй йә раст ан?
Дәйүбән идүбән тәфтиш¹⁴⁹³,
Йөремә багъ илән бостан.
 
 
Фәсадәткә дилең вирмә,
Шәкъәуәтлек белән йөрмә,
Сәнеңдик бонда күп әбләһ¹⁴⁹⁴,
Соңы әз-ан¹⁴⁹⁵ улалар хөсран.
 
 
Җәмигъен гъәбн идеп¹⁴⁹⁶ мәлгунь,
Улыплар көллесе¹⁴⁹⁷ мәгъбүн¹⁴⁹⁸.
Соңида улдылар мәймүн,
Шәйатингә улубән дан¹⁴⁹⁹.
 
 
Телең бер сүзгә фәкк итмә¹⁵⁰⁰,
Булып нәммам тәбек итмә¹⁵⁰¹;
Кеше гайбен һәтек итмә¹⁵⁰², –
Хәрәм эш, беләсән, и җан!
 
 
Ки булма дилдә бер гизләп¹⁵⁰³,
Хәрамә йөрмәңез сез һәб,
Нәмимә-гайбәт сүзләп
Йөремә соң улып хөсран.
 
 
Кешене әйләмә тәхкъир¹⁵⁰⁴,
Дотар ул гәрчә бең тәкъсыйр¹⁵⁰⁵,
Нә кыйлсын бөйләдер тәкъдир,
Хода салмыш бөйлә әгъйан¹⁵⁰⁶.
 
 
Шөкер кыйл варыңа һәрдәм,
Сабыр кыйл юк үзә сән һәм,
Сәнеңдик дөнйада кем кәм? –
Хирыслыкда вирисәр җан.
 
 
Хода нигъмәтенә шакир¹⁵⁰⁷
Уласән, даимән закир¹⁵⁰⁸,
Идисәр нигъмәти пакь ир,
Дәхи артык идә йәздан.
 
 
Берәгү тәрк идеп шөкран,
Идәрсә нигъмәтә көфран¹⁵⁰⁹,
Ходаем къәһр итеп аңа,
Идисәр нигъмәтне нокъсан¹⁵¹⁰.
 

(XVI) Кешегә вәгъәз әйләмәк – әмре мәгъруф¹⁵¹¹ кыйлмаклык

 
Кешегә вәгъәз кыйл, мәүгъиз¹⁵¹²,
Нәсыйхәтләр идеп тилмиз¹⁵¹³.
Тәляттыйфлык¹⁵¹⁴ белән тәлфиз
Идәсән һәркемә, и җан!
 
 
Бөйлә дә улмаса тәэсир,
Такъәтеңчә идеп тәзкир¹⁵¹⁵,
Соң әйтмә: «Ник сүзе¹⁵¹⁶ тәбзир¹⁵¹⁷,
Эремәз боз, диген, ташдан?»
 
 
Мих¹⁵¹⁸ орубән катигъ сәнггә¹⁵¹⁹,
Вара дип дөшмәгел тәнггә¹⁵²⁰,
Бөйлә вәгъзи би-нам нәнггә¹⁵²¹
Ки зәррә вармайа, и җан!
 
 
Зәмине шүрәгә¹⁵²² сөнбел
Бөтәр дип аймагыл сән гел,
Төхем салма аңа сән, бел:
Ки заигъ уладыр төхм¹⁵²³ ан.
 
 
Ачигъ¹⁵²⁴ йирдә бөтә бум-хас¹⁵²⁵
Вә шәүкәдик¹⁵²⁶, хашәк¹⁵²⁷ дик бәс,
Шуның дикен сәхтедил кәс¹⁵²⁸,
Көдүрәтләр¹⁵²⁹ бөтәдер ан.
 
 
Ачигъга салу гөл төхмен,
Гөл алмак әйләмә тәхмин¹⁵³⁰,
Зирагъәтнең¹⁵³¹ чигеп зәхмен¹⁵³²,
Кичермә бөйләдә дәүран.
 

(XVII) Пирлек вә къарилык¹⁵³³ вакытындагы хәлләр вә нәсыйхәтләр

 
Кил, и къари, вакыт бик тар,
Даимән зәгыйфлек артар,
Фәналеккә¹⁵³⁴ сәне тартар,
Кичә-көндез китеп дәрман.
 
 
Акарды сакалың, башың,
Саны йөзгә йитеп йәшең,
Ки вармы дүгелән йәшең,
Идеп тәүбә мин-әт-тогъйан¹⁵³⁵?
 
 
Вәләкин ки бу хиндә¹⁵³⁶,
Чыкыбдыр халкың эчендә,
Тәфахер¹⁵³⁷ йәш белән сини¹⁵³⁸ дә
Улып гами ара, и җан!
 
 
Гаҗәбдер бәгъзы ул гами¹⁵³⁹,
Йәшенең күплегегәми,
Дәйүр: «Гомрем-фәлян гали
Улубән, къари ник мәрдан¹⁵⁴⁰».
 
 
Дәйүр: «Бонча гомер сөрдем,
Бу кадәр йәш гомер күрдем,
Бихәмдиллаһ¹⁵⁴¹, бәнем гомрем
Тәмам йөзгә йитәр бу ан».
 
 
Ки вармы кыйлдыкы тагъәт¹⁵⁴²
Бу йәш эчрә нисъфе¹⁵⁴³ сагъәт?
Вәли үтмеш улып тагъйәт¹⁵⁴⁴,
Кыйлубән фосыкъ вә гъисйан?
 
 
Тагъәте юк, гөнаһы чук,
Йәш артыгы имәс артык.
Алыр аз гомредә артык
Сәгадәтдә исә дәүран¹⁵⁴⁵.
 
 
Бәһаимдик¹⁵⁴⁶ йимәк-эчмәк,
Гъәми¹⁵⁴⁷ йәшдин йәшә кичмәк,
Гъәми нәфсе морад гизмәк
Имәслек тагъәти йәздан.
 
 
Мәгасыйдин¹⁵⁴⁸ әгәр пакь сән,
Әгәр йәк санда сән йәк сән¹⁵⁴⁹,
Никү мәрдан илән йәксан¹⁵⁵⁰,
Идәрсәң даимән ихсан.
 
 
Зә-ник¹⁵⁵¹ мәрдан улыр мәрд ан¹⁵⁵², –
Бизәр¹⁵⁵³ ул җөмлә әшрардан¹⁵⁵⁴.
Егерме йәш илән артык
Ула йөз еллык әгъмардан¹⁵⁵⁵.
 
 
Ки белмәз микъдарын, урнын,
Борынгыйәм дәйүб¹⁵⁵⁶, борнын
Күтәреп йөрийүр къәрнин¹⁵⁵⁷,
Имәсдер фигьле әбрардан¹⁵⁵⁸.
 
 
Үзеңи даим әндәк гир¹⁵⁵⁹,
Тәкәббер әйләмә, фәккир¹⁵⁶⁰,
Шәйатин халене зәккир¹⁵⁶¹.
Ничек мәлгунь улыбдыр ан.
 
 
Нәфесеңдә исә фаслең
Үз-үзең белмәгә къәсдең¹⁵⁶²;
Карасаң кырасың аслең,
Адәм гаит идәр¹⁵⁶³ бер ан.
 
 
Икенче аслең – нөтфә¹⁵⁶⁴,
Дөшисәр әз-сәр къөлфә¹⁵⁶⁵.
Мәкянең бәүл¹⁵⁶⁶ үзә тәлфә
Хөрүҗең һәм ирер әз-ан¹⁵⁶⁷.
 
 
Дорып бәүл мәкянеңда,
Һаман нөтфә зәманында,
Ничекдер ошбу аненда,
Тәкәббер ула чөн шәйтан?!
 

(XVIII) Бу җиһандай гъәфләт эчендә иркән әҗәл килгәне

 
Хәмакъәт¹⁵⁶⁸ арканын чолгап
Йөгердең, дөнйаны болгап,
Кил, имди ахир, эшең тап,
Дөшәр сәфәр сәнең дәр-раһ¹⁵⁶⁹!
 
 
Гөнаһең күп – имәс сани:
Юарга тәүбәләр къәни¹⁵⁷⁰?!
Деләрләр алмага җани, –
Ки бу хиндә дәхи бу гяһ¹⁵⁷¹.
 
 
Китәсән бер ерак юла,
Азыкың вармыдыр кула?
Төшәсез, халь ничек ула?
Белерсең ани, и дөрлаһ¹⁵⁷²!
 
 
Кеме боны горур тукый,
Әҗәл укы килер укый.
Белерсән форсатың юкый, –
Нимә¹⁵⁷³ алданасән, и маһ¹⁵⁷⁴?!
 
 
Иман ауәр¹⁵⁷⁵ кичәләрдә,
Сәнең дикен ничәләр дә,
Кичәләрдә кичәләр дә,
Ки һиҗрәт¹⁵⁷⁶ берлә чук инсан.
 
 
Җиһани кичәсән күфрек¹⁵⁷⁷,
Бөтек¹⁵⁷⁸ андин улып йөгрек,
Сәнеңдик дәхи дә йөгрек,
Кичисәр, ахры, и җан!
 
 
Сәба йиле килеп һәббәт¹⁵⁷⁹,
Нә вар наим¹⁵⁸⁰ күреп һәйбәт,
Бу гәз¹⁵⁸¹ сәңа килеп нәүбәт,
Ки тәнһа¹⁵⁸² калма сән дәр-фан¹⁵⁸³.
 
 
Идеп гъәфләт шәрабен нуш¹⁵⁸⁴,
Нигәчә ятасән мәдһуш¹⁵⁸⁵? –
Күзең ач, бакыйбән күр уш:
Кичеп кәрван варадыр ан.
 
 
Ки булма мала¹⁵⁸⁶ бу малә¹⁵⁸⁷,
Сәне салган зәгъиф халә,
Соңы хәсрәт белән налә¹⁵⁸⁸,
Ки әсыйгъ¹⁵⁸⁹ кыйлмайа, и җан!
 
 
Сәнеңдик бонда күп йөгрек,
Дәхи сәндин дә һиммәтрәк¹⁵⁹⁰.
Идеп һиҗрәт, улып әтрәк¹⁵⁹¹,
Җиһани идүбән һиҗран.
 
 
Җиһанда зән¹⁵⁹² дә һәм ир дә –
Фәнасез калмайа¹⁵⁹³ бер дә,
Соңы – әҗсад¹⁵⁹⁴ кара йирдә –
Ятисәр кийубән әкфан¹⁵⁹⁵.
 
 
Къәни ул дөнйадар анлар¹⁵⁹⁶:
Къәни әүүәлге йаранлар?
Җиһандин китде, йар, анлар, –
Идәрсең бу сүзә әйкан¹⁵⁹⁷.
 
 
Нә кем вар дөнйада дәри¹⁵⁹⁸ –
Кирәк адәм, кирәк пәри, –
Әбәд¹⁵⁹⁹ калмайа һичбери,
Үлем күрмәй вә улмай фан.
 
 
Къәни шаһлар, къәни ханлар? –
Җиһанда ирделәр анлар,
Къәмусы вирделәр җанлар,
Чизи алмадылар әз-ан¹⁶⁰⁰!
 
 
Къәни ул сәййеде гъәлям?
Къәни ул атамыз Адәм?
Къәни Шиш, Нух һәм мадәм¹⁶⁰¹? –
Къәмулары¹⁶⁰² виребдер җан!
 
 
Къәни Дауд, къәни Идрис,
Къәни Хәууа, къәни Чәрҗис, –
Киеп әкфан – киеп мәлбис¹⁶⁰³
Җиһандин китделәр, и җан!
 
 
Къәни Исхак, къәни Йагъкуб?
Къәни Йосыф, къәни Әййүб?
Къәни Йәхйа – һәммә мәгъйүб¹⁶⁰⁴;
Җиһандин китде һәм Лөкъман.
 
 
Къәни Муса, къәни Һарун?
Къәни Фиргъәуен вә Къарун?!
Хода күчәр кыйлып барын,
Мәкянә¹⁶⁰⁵ һәрберен һиҗран!..
 

(XIX) Җан алынган вакыт вә әҗәл килгәне

 
Ятыркән¹⁶⁰⁶ бонда ба-гъәфләт¹⁶⁰⁷,
Оралар чүн күсе рихләт¹⁶⁰⁸,
Качан анда вирә миһләт¹⁶⁰⁹,
Ки нәфәс¹⁶¹⁰ алмага ул ан.
 
 
Ула шадлык гъәмә тәбдил¹⁶¹¹,
Үкенечләр белән тәзлил¹⁶¹², –
Бәс, укы шәһадә, тәһлил,
Чыкарга җан идә җәүлан¹⁶¹³.
 
 
Чү, Гъәзраил кәлисәр зуд¹⁶¹⁴,
Фөган¹⁶¹⁵ иделә бә-фәрсуд¹⁶¹⁶,
Фөган һич кылмайдыр суд¹⁶¹⁷, –
Гъәҗәб гъәмдер, гъәҗәб хөсран!
 
 
Һәммә кыйлмыш килә йадә,
Фөган идә адәм-задә¹⁶¹⁸,
Җәһед әйләмәдем задә, –
Китәрне белмәдем бу ан.
 
 
Бу сәкяратда¹⁶¹⁹ китеп дәрман,
Килә хәйлә белән шәйтан,
Имана уладыр касыйд¹⁶²⁰,
Тәмам хәйлә идеп җәрйан¹⁶²¹.
 
 
Зәһи ник¹⁶²², гәр иман таза,
Сәлямәт килдисә җәза,
Нәгъүзе биллаһ¹⁶²³, гәр фаза¹⁶²⁴,
Имандин идисәр гъөрйан¹⁶²⁵.
 
 
Җиназә иденеп мәркәб¹⁶²⁶,
Ләхедкә уласыз мәҗзәб¹⁶²⁷,
Кереп ханәи тәнһа һәб¹⁶²⁸,
Калып әгъмаль¹⁶²⁹ илән дәр-ан.
 
 
Ятыркән бәйте вәхшәтдә¹⁶³⁰,
Көлле җан ула хәсрәтдә.
Нәгяһан, килә һәйбәтдә¹⁶³¹
Ике мөнкир мәгъә-л-гъәйран¹⁶³².
 
 
Бәркъ дикен¹⁶³³ килә йөгрер,
Ауазы чү рәгъд¹⁶³⁴ күкрер.
Сәрасимә¹⁶³⁵ улисәр дәр-гүр¹⁶³⁶,
Күрәчәк каладыр хәйран.
 
 
Бу һәйбәтлек¹⁶³⁷ белән ду йар¹⁶³⁸
Ауази идә зәр дубар¹⁶³⁹.
Сөаль үзрә җәуаби ар¹⁶⁴⁰,
Күр ауаз ул, къәйу дастан!
 
 
Бу һәйбәтлек белән баша
Гакыл йар улмайа, шаша,
Тәмам хәйран ула, хаша¹⁶⁴¹,
Ходадин хаша һәр инсан.
 
 
Сөалидә җәуаб эстәр,
Җәуаби ба-сауаб күстәр¹⁶⁴²,
Вирерсәң, уласән рәстәр¹⁶⁴³
Боларның хәүфедин асан.
 
 
Җәуаб вирсәң, мәкам ул ан¹⁶⁴⁴
Улисәр раузаи ризван¹⁶⁴⁵;
Шашасың гәр җәуабыңда,
Улисәр атәши ниран¹⁶⁴⁶.
 
 
Улырсың салихе мәсгъүд¹⁶⁴⁷,
Җәуабың вирисәр сән зуд¹⁶⁴⁸,
Җинанда җайыңи нәмүд¹⁶⁴⁹,
Бу ике йар, китеп андан.
 
 
Ике Мөнкир хәнүс әйләр¹⁶⁵⁰,
Мәками Хакъ шәмүс әйләр¹⁶⁵¹,
Һаман нәүми гъәрус әйләр¹⁶⁵²,
Къийәмәткәчә ул инсан.
 
 
Сөаль гәр улса бәдбәхтә,
Җәуаб идәлмийа пөхтә,
Вара кяри¹⁶⁵³ катигъ – сәхтә¹⁶⁵⁴, –
Вәсъфда къәсыр ирер әзһан¹⁶⁵⁵.
 
 
Болар утлыгъ гъәмүд илән¹⁶⁵⁶,
Орып тәгъзиб нәмүд илән¹⁶⁵⁷,
Һаман атәше руд¹⁶⁵⁸ илән
Дулар къәбр эчидә ул ан.
 
 
Тәмам къәбер ана закъәт¹⁶⁵⁹
Ауазы идә би-такъәт¹⁶⁶⁰,
Ишедә җөмлә мәхлукат,
Мәгәр ки җен белән инсан.
 
 
Боны парә-парә орып,
Бу ике йар китә дорып –
Тәмугъдин җайыны күреп,
Ула таңгача дәр-хөсран¹⁶⁶¹.
 
 
Бу нә шиддәт¹⁶⁶², бу нә хурлык?
Ула көн-көн хәүеф артык,
Къәбер һәм уладыр заййикъ¹⁶⁶³ –
Кабыргасы идә хилт¹⁶⁶⁴ ан.
 

(XX) Фәнаи дөнйа фи-ахире-з-заман вә бяла

 
Фани бу дар йәкъин¹⁶⁶⁵ улды:
Фәналеккә якын улды,
Качан ахыры ин¹⁶⁶⁶ улды –
Ула дөрле зоһурийат¹⁶⁶⁷.
 
 
Диләсә Хакъ бу дөнйани,
Ки фани кыйлмага ани –
Ула тизлек үзә фани, –
Ничек әмр идә ул сәрват¹⁶⁶⁸.
 
 
Чү! Исрафил чаладыр сур¹⁶⁶⁹,
Уладыр йир вә күкләр һур¹⁶⁷⁰,
Хәлаикъ уладыр һәм бур¹⁶⁷¹,
Уладыр көллесе әфуат¹⁶⁷².
 
 
Һаман күкләр дәхи йирләр,
Бозыла баля һәм зирләр¹⁶⁷³,
Бозылып, чү рәгъдгирләр¹⁶⁷⁴
Вирә һәйбәт үзә асуат¹⁶⁷⁵.
 
 
Җәмигъ мәхлукъ ишедеп бух¹⁶⁷⁶,
Һәммә әнфас¹⁶⁷⁷ ула мәҗрух¹⁶⁷⁸,
Һәмандәм вирисәрләр рух¹⁶⁷⁹,
Һәлякәтдә улып әлмәүт¹⁶⁸⁰.
 
 
Чү! Исрафил чала сури,
Къәбердин дорасән үри¹⁶⁸¹;
Гарасатга вара – йөри,
Хисабә җөмлә мәхлукат.
 
 
Хәкаикъ гъәҗз¹⁶⁸² ула ул ан,
Тәхайер-лә китә дәрман.
Сәнеңдик гасый¹⁶⁸³ күбдер ан,
Ула гирйан¹⁶⁸⁴, улып сәкрат¹⁶⁸⁵.
 
 
Кяферлар әйләйүрләр закъ¹⁶⁸⁶,
Вә уйлата әгәр купсак,
Ки кяшки без төраб¹⁶⁸⁷ улсак
Иде, күрмәз идек хәср ат.
 
 
Җәмигъ кыйлмышлар ула йад,
Пошиманлар ула әфрад¹⁶⁸⁸.
Килеп хосман¹⁶⁸⁹, деләйүб дад¹⁶⁹⁰,
Хөкемдә улалар сәрват¹⁶⁹¹.
 
 
Кешегә гәр кеше көчи
Онытмай сәндин ул сөчи¹⁶⁹².
Ки ахир бер алыр үчи,
Хөкемләр берлә дәр-гъәрәсат.
 
 
Көн эсигъ¹⁶⁹³ уладыр – һәб дан¹⁶⁹⁴,
Көнәш¹⁶⁹⁵ сезгә ула – һәб дан,
Тәмам ул көйдерә әбдан¹⁶⁹⁶,
Улып хәйран, китә әкъват¹⁶⁹⁷.
 
 
Кызара йир димердәк бәс,
Һава кызарубән чүн мәс¹⁶⁹⁸,
Көйә кем улды мәгъзуб кәс¹⁶⁹⁹,
Хәрарәтдин¹⁷⁰⁰ идеп чәулан¹⁷⁰¹.
 
 
Көнәшдин бу кадәр әшракъ,
Улачак йир, һауа, ихракъ¹⁷⁰².
Бу ихракъда бер уч туфрак
Нәчек такъәт идәр бер ан?
 
 
Зиба буй һәм ула качи¹⁷⁰³,
Һауа тәлх¹⁷⁰⁴ ула – ачи,
Сабыйлар гъәзб¹⁷⁰⁵ илән сачи
Агарып китәдер ул ан.
 
 
Күрәчәк гъәзбилә хәшман¹⁷⁰⁶,
Идеп әфгаленә пошман¹⁷⁰⁷,
Хода чөн дустидан башка
Улисәр дуст дигән дошман.
 
 
Ауаз идә, ауазы – дад,
Къәни Фиргъәуен вә Шәддад?
Җиһани – безем ул дәйүб,
Заляләт кыйлды зи-л-әутад¹⁷⁰⁸.
 
 
Къәни ул Нәмруди фәссад¹⁷⁰⁹,
Къәни Дәкъйанус гъинад¹⁷¹⁰,
Къәни зали мөзыйль¹⁷¹¹ сәмүд,
Кәни һәм дәхи зали гъад.
 
 
Къәни «Мин!», «Мин!» дигән ханлар?
Къәни дөнйауи солтанлар? –
Фәсадәт кыйлдылар анлар,
Гүйәки улдылар кәссад¹⁷¹².
 
 
Къәни кяфирани рузгяр¹⁷¹³,
Бу көнгә кыйлдылар инкяр? –
Күрең ин руз, күрен, ин кяр¹⁷¹⁴!
Кемәдер кем аңа солтан?!
 
 
Китерең ул пәлидләри¹⁷¹⁵,
У мөнкәри гъәнидләри¹⁷¹⁶,
Килеп йәүме вәгъидләри¹⁷¹⁷,
Къәни Иблис, къәни шәйтан?
 
 
Мәгәр Хакъ юлына баши
Виреб, кем дүкәр күз йәши,
Җинанә уладыр маши¹⁷¹⁸,
Аңа рәхмәт идеп рәхман.
 
 
Зобанилар ушал¹⁷¹⁹ анда,
Тәмугъ этләре һәм анда
Гизә та кайсылар къәнда,
Улубән сала бер ниран¹⁷²⁰.
 
 
Идисәр гасыйлар фөрйад
Тәмам ауаз белән әфрад,
Ходадин юкса гәр әмдад¹⁷²¹,
Тәмугъга идисәр дәр-ан.
 
 
Нидәләр, килсә ул хальдә,
Күреңез, йитде бу вәгъдә.
Һәзар¹⁷²² рәхмәт ула сәгъдә¹⁷²³,
Һәзар къәһр ли-зи-тогъйан¹⁷²⁴.
 
 
Гъәрасатда идеп мәйдан,
Күреп хәсрат, гөнаһ шәйдан¹⁷²⁵,
Бәс ул халь дизелә¹⁷²⁶ сыйрат,
Бәс анда корыла мизан¹⁷²⁷.
 

(XXI) Намәләр килмәке вә хисаб улмаклыкыны бәйан идәр

 
Намәләр¹⁷²⁸ вирелә кула,
Кемә уңа, кемә сула¹⁷²⁹,
Кемә аркасыдин ула, –
Кеми хәндә¹⁷³⁰, кеми гирйан¹⁷³¹.
 
 
Кемисенә хисаб ула,
Кемә газаб, гъитаб¹⁷³² ула.
Күрепдер халеңи нәүлә¹⁷³³,
Әгәр хәйр исә ихсан¹⁷³⁴.
 
 
Әгәр намәң килеп уңдин –
Хисаб асан ула соңдин.
Вәләкин килсә сул яндин,
Газаби уласән вәҗдан¹⁷³⁵.
 
 
Әгәр Хакъ гафу кыйлса уш,
Гъитаб улса да улмаз хуш.
Нәгъүз билләһи¹⁷³⁶, гәр бәр-дүш¹⁷³⁷
Вирелерсә, газаб андан.
 
 
Кеми көлә ушал халә,
Кемисе әйләйүр налә¹⁷³⁸,
Кемисени алып шалә¹⁷³⁹,
Хәйадин¹⁷⁴⁰ гаркъ ула сәйлян¹⁷⁴¹.
 

(XXII) Фи бәйане шәфагъәти-н-нәби салли Аллаһе гъәләйһиссәлам

 
Нәби сәййеде гъәләм¹⁷⁴²,
Салатуллаһ аңа мөдам¹⁷⁴³,
У гәүһәр зөбдәи¹⁷⁴⁴ адәм,
Шәфагъәт идәсәр ул ан.
 
 
Поракъ¹⁷⁴⁵ лә биңзәйүр бәркъә¹⁷⁴⁶,
Оча гяһ гъәрбә, гяһ шәркъә¹⁷⁴⁷,
Хода әзне¹⁷⁴⁸ белән халкъә,
Шәфагъәт чөн идә хиҗлян¹⁷⁴⁹.
 
 
Гъосат-ел-мөэминин¹⁷⁵⁰ анда,
Мөхәммәд өммәте къәнда,
Зобанилар килеп рандә¹⁷⁵¹,
Дузахә әйдәрләр ул ан.
 
 
Мөхәммәд, кем рәсүлуллаһ,
Болара угърайа¹⁷⁵² ул гяһ¹⁷⁵³.
Ала ошбу шәфагъәт хаһ¹⁷⁵⁴
Хода әзне белән дәр-ан.
 
 
Поракъ илән очар ула,
Керүбән гяһән бер юла,
Керә гяһ уңа, гяһ сула,
Бәркъ диген¹⁷⁵⁵ идә сәйран.
 
 
Гъосат өммәтендин ула,
Дотан нар этедин ула.
Ул этнең агьзыдин кула¹⁷⁵⁶
Идүбән шәфкъәте чәндан¹⁷⁵⁷.
 
 
Мөхәммәд китәчәк гъәрбә,
Идәләр шәркъ үзә зарбә,
Гъосати доту чөн гөрбә¹⁷⁵⁸, –
Нәчек ул күтәрәдер муш¹⁷⁵⁹.
 
 
Боера чарийарыйна,
Поракълар вирә барыйна,
Зобанилар гөзарыйна¹⁷⁶⁰
Варубән уласыз дип туш¹⁷⁶¹.
 
 
Поракъ-лән кидәләр сәйрә,
Күрәчәк оралар нәгърә,
Йөрәк һәм чяк ула зәһрә¹⁷⁶²,
Тәмам дилләр уладыр җуш¹⁷⁶³.
 
 
Бу халь эчрә Гъәли хәзрәт
Зобаниларга ба-гайрәт¹⁷⁶⁴.
Идеп нәгърә, дота һәйбәт,
Зобанилар кала мәдһуш.
 
 
Килер иркән бу һәйэәтдә¹⁷⁶⁵,
Тәмам гайрәтдә – һәйбәтдә,
Зобанилар бу рөэзийәтдә¹⁷⁶⁶
Кала хәйран Гъәли-л-бәтшан¹⁷⁶⁷.
 
 
Вәләкин анда күп фөссакъ,
Зобанилар улубән лакъ¹⁷⁶⁸ (?),
Салып гъоллар гъәля-л-әгънакъ¹⁷⁶⁹
Тәмугъга идәләр хәшан.
 
 
Бу хали күрәчәк, ул шаһ
Ора вә «Өммәта¹⁷⁷⁰!» дип аһ,
Йөз орып сәҗдәгә дәргяһ¹⁷⁷¹,
Гъәрешкә башыни гъәршан.
 
 
Дийә гъәрш изисе¹⁷⁷² аңа:
«Йа хәбиб¹⁷⁷³, килеп бәңа
Нә сорсаң виререм сәңа,
Идүбән өммәтең бәхшан¹⁷⁷⁴!»
 
 
Бу хальдикән¹⁷⁷⁵ рәсүл-сәүчи,
Зобанилар улып фәүҗи¹⁷⁷⁶,
Чыкубән йөри чүн мәүҗи¹⁷⁷⁷,
Гъоссани идибән къәмшан.
 

(XXIII) Сыйрат кичмәклекнең бәйане будыр

 
Ула күфрек¹⁷⁷⁸ дүзах¹⁷⁷⁹ аша,
Тәмам нечкәлеге фаша¹⁷⁸⁰,
Күрәчәкдән гакыл шаша,
Ки андин кичмәгә, и йар!
 
 
Кичисәр бәндәгяни ник¹⁷⁸¹,
Бәркътик¹⁷⁸², бәгъзысе йилтик,
Очисар бәгъзысе җондик,
Ничек йилдә идәр сәййар.
 
 
Вә бәгъзы ник кичәр күфрек,
Идеп тәрк¹⁷⁸³, ат кеби йөгрек,
Вә бәгъзы кяфери мөшрик¹⁷⁸⁴
Улып, төкдән кичәдер нар.
 
 
Кичәр бәгъзы хаша-хаша¹⁷⁸⁵,
Ахыр салим кичәр¹⁷⁸⁶ аша,
Чү тоу¹⁷⁸⁷ бәгъзы зәгъифләшә,
Чыгалмайун дөшәр дәр-гъар¹⁷⁸⁸.
 
 
Шулар, кем кичделәр андан,
Хәтәрләр кичереп җандан,
Зәһи мәгьфур, ник мәрдан¹⁷⁸⁹,
Җинан¹⁷⁹⁰ эчрә идәрләр дар¹⁷⁹¹.
 
 
Биһеште гъәдн¹⁷⁹² җайини,
Гизеп җәннәт сарайини,
Татып нәфсе һәуаини¹⁷⁹³,
Сафада улалар сәййар.
 
 
Дөшисәр нара¹⁷⁹⁴ күп бәндә
Сыйраты кичмәк эчендә,
Булышып атәшә¹⁷⁹⁵ анда,
Газаби улалар дәр-хар¹⁷⁹⁶.
 

(XXIV) Оҗмах сыйфаты вә һәм аның әһленең әхуале

 
Шулар кем керәләр җәннәт,
Тәмам һәйбәт улып һиммәт,
Ки зәррә¹⁷⁹⁷ калмайа гъилләт¹⁷⁹⁸,
Бәдәндә зәррәчә микъдар.
 
 
Къас¹⁷⁹⁹ улмас дил вә дулмаз,
Ки һич бәүл-гаит¹⁸⁰⁰ улмас,
Зәһи дәүләтледер бу нас¹⁸⁰¹,
Зәһи әгъзаз, зәһи әкъдар¹⁸⁰².
 
 
Әбәд¹⁸⁰³-бакый үлә улмас,
Әләм, гъәм-гъоссалар¹⁸⁰⁴ күрмәс,
Йөзидә нур улып сулмас,
Тәмам рәүшан ула, и йар!
 
 
Тәхетләр ләгъл илән фирүз,
Килеп хурлар ула мәншүз¹⁸⁰⁵,
Җәмале чү әфтаб¹⁸⁰⁶ әфрүз¹⁸⁰⁷
Идүбән нур идә иншар¹⁸⁰⁸.
 

(XXV) Сыйфаты-л-җинан вә әнһарһа вә әшһарһа

 
Һәзар хөррәм¹⁸⁰⁹ ула дилләр,
Һәзар бөстан вә чүлләр,
Бөтә¹⁸¹⁰ багълар, үсә гөлләр,
Зәһи әнгам¹⁸¹¹, зәһи ихсан.
 
 
Дивары – сим¹⁸¹², зәр бамдин¹⁸¹³,
Мөзәййән нөкърәи хамдин¹⁸¹⁴,
Зәһи макъсуд, зәһи кямдин¹⁸¹⁵
Идисәр яхшылар сәйран.
 
 
Гъәсәлдин¹⁸¹⁶ елгалар ака,
Ки сөткә биңзәйүр – ака,
Җинан әһле варып бака –
Ничек ул идәдер сәйлян¹⁸¹⁷.
 
 
Дәрәхтан бә-һәр фәрддән¹⁸¹⁸
Бодаклари зөбәрҗәддән,
Йимеше татлыдыр къәнддән¹⁸¹⁹, –
Вәсъфда къәсыр ула әзһан¹⁸²⁰.
 
 
Һәзар шәһәр, һәзар мисъри,
Һәзар күшәк¹⁸²¹, һәзар къәсъри,
Тәмам васъфә кагыл къәсъри¹⁸²², –
Имәс васъф итмәгә имкян.
 
 
Бу – былбыл, гъәндәлибстан
Вә гайре мәргый¹⁸²³ дәр-бөстан
Укыйурлар һәзар дәстан,
Мәкяне идү фи-л-әгъсан¹⁸²⁴.
 
 
Идеп сәйер, кереп багъа
Күрәрсән: елгалар ага,
Әбрдин¹⁸²⁵ йинҗүләр яга,
Нәһер улып¹⁸²⁶ идә сәйлян.
 
 
Зәһи ширин¹⁸²⁷ ки бу әнһар¹⁸²⁸,
Хосусән – хәүзәи Кәүсәр¹⁸²⁹! –
Йәкъин бел, эчсә аны гәр,
Сусамас һәргиз ул инсан.
 
 
Иляһи, безгә бер җөргъәт¹⁸³⁰
Насыйб кыйлгыл әз-ан ширбәт¹⁸³¹!
Мөхәммәдә идеп өммәт,
Алып хәмсән илән гъәтшан¹⁸³².
 
 
Хосусән ул шәҗре туби¹⁸³³
Зәһи никя¹⁸³⁴, зәһи хуби,
Зәһи мөҗдә¹⁸³⁵, зәһи туби, –
Җиһанда кем кыйла ихсан.
 
 
Мөрәссәгъ кясәи зәррин¹⁸³⁶,
Тәмами йинҗу-дөррин,
Мөләззәз¹⁸³⁷ нигъмәте ширин¹⁸³⁸,
Китерә гъилмане вилдан¹⁸³⁹,
 
 
Идеп тәкйә¹⁸⁴⁰, сонып дәстар¹⁸⁴¹,
Тәгъамдин нә дилең эстәр¹⁸⁴²:
Хәрир¹⁸⁴³, атлас, бенеп, ситәр¹⁸⁴⁴,
Хәрирдин ула һәм юрган.
 
 
Дивары баля вә йуча¹⁸⁴⁵,
Гяһи кошлар килеп оча,
Гяһи хурлар килеп коча,
Зәһи хуш йар, зәһи хуш җан!
 

(XXVI) Оҗмахда хурларның сыйфаты вә бәйане

 
Киләдер алдына хурлар,
Йөз әлуан¹⁸⁴⁶ йөзидә нурлар,
Күрәчәк алә сөрерләр,
Җәмагъи идүбән¹⁸⁴⁷ шәбкъән.
 
 
Һәзар ак нур, һәзар рөхсар¹⁸⁴⁸,
Тәмами шәмескә охшар,
Зәһи яхшы гөлстанлар,
Зәһи гөл-багъ ула мөлкъән¹⁸⁴⁹.
 
 
Чү, хурлар киләчәк – дан, туш¹⁸⁵⁰,
Мөганикъ¹⁸⁵¹ улалар бәр-душ¹⁸⁵²,
Зәманлар уласән мәдһуш,
Кәнарендә улып согъкъән¹⁸⁵³.
 
 
Идеп бүсә¹⁸⁵⁴ аны һәп ир,
Гъәкыйкъ дикен¹⁸⁵⁵ ора ләбләр,
Өзеп шәфталу гъәбгъәбләр¹⁸⁵⁶
Бәйлә ва шәукъән, ва шәукъән¹⁸⁵⁷!
 
 
Кәнареңдә зәһи бәхтә,
Бенеп тәхтә, салып тәхтә¹⁸⁵⁸,
Җәмагъе идәсән пөхтә,
Улубән балядә фәүкъән¹⁸⁵⁹.
 
 
Җәмагъидә улып баля,
Ула бакирә¹⁸⁶⁰ һәр халә,
Мөтәххәйр-лә¹⁸⁶¹ китеп валя¹⁸⁶²,
Улачан галибе шәукъән.
 
 
Бенеп атлас хәрирендә,
Ләгъле, җәүһәр сәрирендә¹⁸⁶³,
Салып хурлари зирендә¹⁸⁶⁴,
Ула худ нөтфәи¹⁸⁶⁵ дәфкъән.
 
 
Күреп бонлар җәмалене,
Коча-коча кәмалене,
Һаман ширин золялене¹⁸⁶⁶,
Идеп нуш уладер зәукъән¹⁸⁶⁷.
 
 
Ула йөзе көнәш табан¹⁸⁶⁸,
Кирәк инсан, кирәксә җан,
Әлем һич вирмәмеш бер ан,
Ки сәндин әүүәлә хәлкъән¹⁸⁶⁹.
 
 
Кәнаригә салубән уш,
Җәмагъи идәләр дәр-хуш,
Кочубән күксене бәр-душ¹⁸⁷⁰,
Бәйлә вә гъишкъән, вә гъишкъән.
 
 
Йөзидә нур ала шәгълә,
Ки охшар дешләри ләгълә,
Шулар берлә дөшеп шөгълә,
Табар ул җайида ибкъән¹⁸⁷¹.
 

(XXVII) Ходай Тәбарәкә вә Тәгъалянең дидарын¹⁸⁷² мөэминләр күрмәке

 
Улыркән¹⁸⁷³ гъизз¹⁸⁷⁴ илән наздан
Дидари күстәрә йәздан;
Җәмалинә улып нәзран¹⁸⁷⁵,
Калалар һәрбери хәйран.
 
 
Бу назыйрлар дидар күрде,
Һәммәсе мөэминүн ирде,
Җинан эченә кем керде –
Күрисәр дидари йәздан.
 
 
Дилем тәсдикъ, дилем икърар
Идеп белде сәни бер, бар,
Рәхимеңдин өмидем вар,
Газабыңдин улып тәрсан¹⁸⁷⁶.
 

(ХХVIII) Фи бәйане әһле-н-нар вә гъәзабәһү

 
Шулар кем керделәр нарә¹⁸⁷⁷,
Тулашып зар үзә зарә,
Булышып гъәкърәбә¹⁸⁷⁸, марә¹⁸⁷⁹
Газаби улу бәр-ниран.
 
 
Җәһәннәмдә яна әшрар¹⁸⁸⁰,
Катигъ эш-кяр, ула эш тар,
Уладыр көн-бә-көн дишвар¹⁸⁸¹
Җәһәннәмдә газаби ан.
 
 
Тәмам ут эчидә көффар¹⁸⁸²,
Дөшеп вадилар дәр-хар¹⁸⁸³,
Бөйлә къәһр әйләйа къәһһар¹⁸⁸⁴
Шуңа, кем кыйлдылар тогъйан¹⁸⁸⁵.
 
 
Тышы мәхрүкъ¹⁸⁸⁶, эче мәхзүн¹⁸⁸⁷,
Газабы уладыр әфзүн¹⁸⁸⁸,
Хосусән Иблиси мәлгунь
Тәмугъдин ула дәр-зиндан.
 
 
Шәраби һимһәмим¹⁸⁸⁹ мәгълүм,
Сәмәрләре¹⁸⁹⁰ ула зәкъкум¹⁸⁹¹.
Тәгъаме уладыр мәсмүм¹⁸⁹²,
Сийабе¹⁸⁹³ уладыр къәтран¹⁸⁹⁴.
 
 
Һәм утдин вадилар¹⁸⁹⁵ анда
Күп ула, улмайа санда,
Дөшәрсәң – чыкмага къәнда,
Шәйатин-лә улып җиран¹⁸⁹⁶!
 
 
Ула аждаһалар әзърәб¹⁸⁹⁷,
Бә-туни тулы мар-гъәкърәб¹⁸⁹⁸,
Зәһәр сачып, ула әкърәб¹⁸⁹⁹, –
Газабда кем ирер дәр-ан.
 
 
Болытлар килеп, ул халә,
Ула хәмраи дәр-баля¹⁹⁰⁰,
«Ләгъәл-уллаһ¹⁹⁰¹ рәхим сала, –
Дийәләр, – та виреп баран¹⁹⁰²».
 
 
Киләчәк, ягадыр нарлар,
Гъәкариб, аждаһа, марлар.
Ушал мар дәхи әкътарлар¹⁹⁰³
Килеп чолгана бәр-гәрдан¹⁹⁰⁴.
 
 
Мөәббәд¹⁹⁰⁵ улалар анда
Кяферләр җөмлә хәйранда, –
Вәләкиннә әбәд калмас
Мөселманлар нар эчендә!
 
 
Мөселмане гасйан әз-нар¹⁹⁰⁶
Чыкасәр янубән дәр-хар,
Гөнаһы нә къәдәр микъдар
Вә йаки фазыль идә¹⁹⁰⁷ рәхман.
 

(XXIX) Мөнаҗат

 
Иляһена, ходауәндә,
Деләисәр ушал бәндә:
Өмидем шул ирер сәндә,
Тәмугъдин саклагыл, мәннан¹⁹⁰⁸.
 
 
Иляһи, гаҗизәм, зарәм,
Зәгъифәм¹⁹⁰⁹ бән, гөнаһкярәм,
Нә кыйлсаң да имәс чарам:
Кирәк гадел, кирәк ихсан.
 
 
Халем дишвар¹⁹¹⁰, улып закъәт¹⁹¹¹,
Тәнемдә зәррә йук такъәт,
Ки юктыр кыйлдыкым тагъәт,
Вә ләкин әйләдем тогъйан.
 
 
Уен-көлке таләб кыйлдым,
Фәсадәтләри һәп¹⁹¹² кыйлдым,
Ки белмәзем, гаҗәб, нулдым¹⁹¹³,
Мәгәр рәхмидә¹⁹¹⁴ ул хәннан¹⁹¹⁵.
 
 
Тәрикъе мөстәкъим¹⁹¹⁶ яздым,
Шәйатин мәкрилән аздым,
Рәхим кыйл бәңа, юкса бән
Гакылдин бу заман яздым.
 
 
Никүләр-лә¹⁹¹⁷ кубар булсам,
Зәһи никдер¹⁹¹⁸, зәһи әнгам¹⁹¹⁹!
Вә иллә әһле тогъйан-лә
Тәмугъә уласәр илзам¹⁹²⁰.
 
 
Зөнүбем би-хисаб, җәмед¹⁹²¹,
Фирагъәт форсатым тәммәт¹⁹²².
Китәрсәм бәйлә бән, әлбәт,
Бу йөкләр берлә дәр-хәсрәт.
 
 
Гөнаһы әйдәдем ифрад,
Имәс имкян гъәля-т-тәгъдад¹⁹²³.
Ки сәндин юкса гәр иршад
Нә кыйла бәндәи фәссад?
 
 
Йа Гъәбделҗәббар, [сән] аңла:
Нә әйтүрмән – аны дыңла,
Билә һиммәт фута багъла¹⁹²⁴,
Һидайәтдин¹⁹²⁵ ула та ан.
 
 
Нәсыйхәт әйләдем, угълан,
Дилә алгыл аны, и җан!
Ерак кыйл нәфсеңи бәддән
Дәхи нә шәй уладыр ран¹⁹²⁶.
 
 
Һәуага бакыйбан күзи,
Ки дотмассаң ушал сүзи,
Улисәр сән¹⁹²⁷ кара йөзи,
Доташып аташе ниран.
 
 
Кяри бер тәркитер тәркин¹⁹²⁸,
Ки дот бәрк һида¹⁹²⁹, бәркин,
Китәр сәрдин шәка¹⁹³⁰, сәркин
Пошиманлар идеп әтъйан¹⁹³¹.
 
 
Ишет ошбу нәсаихи¹⁹³²,
Дилә ал, та ки ляихи¹⁹³³:
Кыйлып гәр бу къәбаихи,
Уласән соңы дәр-тогьйан.
 
 
Яуыз күзне, яманларны,
Сәңа дошман уланларны,
Бәгъид идә¹⁹³⁴ Хакъ анларны,
Сачубән сәна гөл-рәйхан.
 
 
Һидайәт нурыны баша
Вирә Хакъ хәддедин аша,
Күр, анлар, гакъледин шаша,
Къәмусы улубән хәйран.
 
 
Нури¹⁹³⁵ тап, аны табани¹⁹³⁶
Табам дирсәң, шитаб¹⁹³⁷ ани,
Табарсәң, дот никъаб¹⁹³⁸ ани,
Сакыйнгыл, әйләмә гъөрйан¹⁹³⁹.
 
 
Сакыйн, чяк әйләмә дамен¹⁹⁴⁰,
Вәдигъә¹⁹⁴¹ куй Хакъкә кямен¹⁹⁴².
Ходай саклар, бәнем замен¹⁹⁴³,
Хакъкә тәслим исә¹⁹⁴⁴, и җан!
 
 
Китәр инсаф, имәс ин саф¹⁹⁴⁵,
Һәммә гомрең идеп әтляф¹⁹⁴⁶.
Газиз нәкъдең¹⁹⁴⁷ кыйлып исраф,
Соңида улма дәр-гъөсран¹⁹⁴⁸.
 
 
Гаҗәб бу хиндәге ирләр
Мөратиб, гъиззе дин¹⁹⁴⁹ дирләр,
Гъәналыкдин¹⁹⁵⁰ дип ул ирләр
Җиһани кичәләр бер ан.
 
 
Димә һәр әтрафым йафигъ¹⁹⁵¹
Улып кадрем бәнем рафигъ¹⁹⁵²,
Җиһан аслында юк нафигъ¹⁹⁵³
Дәйүсәрләр дәхи ихсан.
 
 
Гаҗәб хәйрат, гаҗәб вәйа
Нәзар кыйлсаң бу дөнйайа:
Фәкъирә игътибар һич юк,
Идәрләр гъиззәти байа.
 
 
Фәкъирнең зәррә юк къәдри,
Дәйү(р)ләр ля-әдәб йәд-ри¹⁹⁵⁴,
Әгәрчә вирәсән садри¹⁹⁵⁵,
Утыргай мөгътәриф җайа¹⁹⁵⁶.
 
 
Диде боны рәсүлулла
Гъәләйһ куп салауатуллаһ:
Фәкъирнең гъиззедин ула,
Дәйүб, әлфәкъре-фәхрәна.
 
 
Нәсаих әйләдем, и йар,
Сәнең өчен язып әшгъар¹⁹⁵⁷,
Кабул итеп, дотып юл вар¹⁹⁵⁸,
Еракка китмәгел, найа.
 
 
Нәсыйхәтләр сәңа хуб бад¹⁹⁵⁹,
Боның исмен идәрсәң йад,
Атап «Рисаләи-л-иршад»,
Язылган ошбу дүрт пайа¹⁹⁶⁰.