Kitabı oxu: «Acı ve Tatlı Hayat»
OLİGARH VE OLİMP
(Lirik roman)
OLİGARH VE OLİMP
“…Amaçsız, zayıf iradeli, istenmeyen, işe yaramaz bir söz ağırlıktan yoksundur…”
Abız Ahmet Yasavi Türk düşünür
“…İman ışığından mahrum kalan, biriktirdiği iyiliği kaybeder!”
(Halk deyimi)
“Sarp bir uçurumun kenarındaki deve dikeni yalnızca umutsuz Naru’ya nasip olur…”
(Halk deyimi)
Motif
(Yazma düşüncesine giden yol)
Kelime! Onu satırlara oturtmak ne kadar zordur. Ancak bir kere yazmaya kalkıştıysanız, sanki bir filin ayağının ağırlığı altındaymış gibi moralinizi nasıl kaybetmeye başladığınızı hemen hissetmeye başlarsınız.
Evet, yazarlıktaki durum böyle. Kendinden emin olarak başlarsın, çok kolay bu işi kıvıracağınızı ve bu konunun üstesinden geleceğinizi düşünürsünüz. Ama gerçekte… inanılmaz eziyetin sizi beklediği kelimenin büyülü dünyası ile karşılaşırsınız.
Muhtemelen seçilen konuyu açığa çıkarmakta büyük zorluklardan endişe ettiğimi mi düşünüyorsunuz? Belki de bu konuda bazı doğruluk payı vardır. Bazen satırlar birbiri ardına uzanır ve her şeyin kolay ve güzel bir şekilde gerçekleştiği zannedilir. Bununla birlikte, memnuniyeti hak eden bir şeyin kolayca oluşturulmuş satırlardan ortaya çıktığını ben hatırlamıyorum. İtiraf etmeliyim ki, zorluklar, eziyetler ve sanatsal ısdıraplar – gerçektir.
Tüm bu gerilimden vazgeçmek, boş yere kafanızı yormayıp ve beyninizi kaynatmadan bu girişimi bir kenara atmak mümkün değil mi? Sonuçta, herhangi bir kimseye bir şey yapmak için yemin etmedim, konuyu sona erdirene kadar didinip duracağıma kimseye söz vermedim, el yazımı bitirene kadar ölmeyeceğime dair kimseyi temin etmedim. Ancak…
Zamanımızın büyük bir Kazak işadamı olan bir Oligarh (monopolist) ile ilgili olarak düşüncelerime işkence çektirdim…
Evet, ülkeye korkutucu derecede sert, kendilerini oligarh diyen kibirli insanların gözlerimizin önünde çoğaldığı bir devir geldi. Hem de ne oligarhlar! Senin benim, bizlerin tüm ortak varlıkları, aynı zamanda başlarımızdaki saçlarımızın miktarı bile onların tahmin bile edilemeyen varlıkları ile karşılaştırılamaz. Efsanevi zengin atalarımız Karınbay ve Şigaybay, bugünün oligarhlarının yanında dilenci paçavraları gibi kalırlardı…
Ve asıl şaşırtıcı olan nedir? Bu oligarhlar, bağımsızlık şafağında, sizinle birlikte hepimizin kafalarımızın üzerine basarak yürüdüler, ülkenin her yerinde, ilkbaharda açan kardelen gibi ortalıkta peydah oldular! Nereden geldiler? Peki “yeşil sokak” önlerine nasıl serilmişti?
Kimse bu soruları cevaplamayacak, kimse bu fenomenin nedenlerini açıklamayacaktır.
Allah’ın nazik, geniş alınlı bir entelektüeli şöyle demişti: “Böyle bir oligarhı, Kazak vatandaşı olması halinde selamlıyorum! Sonuçta, kesinlikle fakir halkımıza hayırlı işler yağdıracak…”
Ve bir neşeli, ince kaşlı adam da fikrini ifade etmek için geri kalmamıştı: “Zenginlik bir kusur değildir, hatta harikadır! Önemli olan Yaratan’ın sizi yoksulluktan kurtarmasıdır!”
Bu ifadelere katılmamak için hiçbir nedenim yok!
Sonuçta, ben de benzer bir düşünce ile kalemi elime aldım!
Ancak benim başka bir nedenim daha var.
Oligarh sadece sıradan bir canlı ruh değil, aynı zamanda tam bir sosyal fenomendir! İster beğenelim isterse de beğenmeyelim, ısrarlı arayış yoluyla toplumdaki sarsılmaz yerlerini buldular. Ve bununla, kendilerini güçlü bir şekilde ibraz etme haklarına manevi olarak sahipler! Daha doğrusunu söylemek gerekirse, gerçekte yapamadığımız birçok şeyi onlar başardılar, başarısız olduğumuz şeyleri tamamladılar.
Böylece oligarhın zamanımızın gerçek bir kahramanı olduğu ortaya çıkıyor!
Onun hakkında bir şeyler yazmak için, her şeyden önce, on kez düşünmeniz, fikri yüzlerce kez tartmanız, yazı kaleminizi dikkatlice sivrileştirmeniz gerekir…
Ben açık yürekli bir insanım, bu yaratıcı fikir hakkında kalem arkadaşlarıma danışmaya karar verdim. Söylenmeden, sabırsızlıkla için için yanarak, övgü ve desteği beklerken, henüz yazılmamış eser üzerindeki samimi düşüncelerimi bir arkadaşımla paylaştım. Ruhumda biriken her şeyi ona rahatça iç çekerek döktüm. Ve arkadaşım tarifsizce şaşkın olarak büyük bir şok geçirmişti …
– Kurnaz bir gülümsemeyle, ah sen bu kibirli oligarhı bilmiyor musun? İnsan duyguları bu türlere yabancıdır, komşuları için empati duymazlar, biriken sayısız zenginlikleri gözlerini gölgede bırakmıştır. Kimse senin yaptığın çalışmana inanmaz, onu didik didik araştırarak boşuna çok fazla ter dökmüş olursun! Ayrıca, oligarh sana kızabilir ve ondan merhamet beklenmez! Bu iyi tavsiyemi göz önüne alın: Makaleni hemen yak! Lütfen arkadaşına itaat et: hayattayken hemen ondan kurtulun! – oldukça korku hisseden arkadaşı, ellerini rastgele salladı.
– Neden bu kadar korktun ki? Seni bu kadar endişelendiren ne oldu? – Arkadaşımın bu sözlerini anlamamış gibi onu sorgulamaya başladım.
– Bizim oligarhlarımız yok – bizim türümüz farklı! Bu bizim için doğal bir şey değil! Gerçekten anlamıyor musun ?!
– Sanki atalarımız arasında, şimdiki deyişle, büyük zengin beyler, havalı zengin insanlar yok muydu? Halkımız neden şimdiye kadar görülmemiş ve yeni olan bir şeyi kabül etmezler, her zaman reddetmeye veya mümkün olan her şekilde kendini savunmaya gayret etmektedir? Sonuçta, “oligarh” kavramı zamanımızın yeni bir fenomeni.
– Hayır, hayır, kafa karıştırıyorsunuz! Şimdiki oligarhları cömert ve asil atalarımız-baylarla karıştırmayın. Onların arasında yeryüzü ve gökyüzü kadar fark vardır!
Arkadaşım beni ikna edemedi, onun muhalefetine rağmen, olası risk payını da göz önüne alarak, bağımsız olarak yaratıcı fikrimi daha da genişletmek için tarihin derinliklerine daldım. Sonuç olarak, modern bir oligarhın ve bize kıyaslanamaz hazineleri – paha biçilmez bir manevi miras ve sonsuz bir bozkır devleti bırakan asil, cömert atalarımızın kaderlerini heyecanla araştırmamı sağladı. Ayrıca, mümkün mertebede aralarında bir bağlantı noktasını bulma arzusu da vardı. Aydınlanma ışığı yolumu kolaylaştırmıştı.
Görünen o ki, oligarh bize bilinmeyen bir dünyadan gelmedi, yeryüzüne gökten de düşmedi. Onda hem Kazak kanı hem de Kazak ruhu var, ayrıca çevremizden ortaya çıkmıştı. Maddi zenginlik ne ki? Bugün var, ama yarın olmayabilir. Ancak ebedi varoluşu hedefleyen bağımsız ve tamamen gelişmiş bir ülke var.
Böylece, benzer düşünceler ile, gergin dizginleri “kendi akışına” bıraktım, ama sonra tekrar bir şüpheye düşerek ve bu serbest bıraktığım dizginleri sıkıca geri çekmek istediğim hasıl oldu, sevgili okuyucularım!
Önsözün başlangıcında neden bahsetmek istemiştik?
Ne söylemek istemiştim? Ey halkım, bizler aynı kandanız! Ve aynı kan bağı olanlar her iki avuçlarını göğsüne bastırarak, birlikte iyi işler yapmak için tek bir dürtü içinde çaba göstermelidir.
Bu harika bir şey olurdu, özellikle içinde bulunduğumuz zor zamanlarımızda!
Yalnızca şunu düşünmeyin, oligarha övgüler yağdıracak değilim, pervasızca onun doğru yolda olduğunu iddia etmeyeceğim. Daha doğrusunu bilmek istiyorsanız: bazen öyle anlar oluyor ki, bu hayatta bazılarını şahsen görmek dahi istemiyorum. Ve bunda da şaşılacak bir şey yok. Neden dilimle ona hayranlığımı göstereyim, heyecanla onlara bakayım ki?
Ancak, tavuğuna da kışt demeyeceğim, onları küçümseyerek: “çek git buradan, hepiniz kötüsünüz!” diyerek uzaklaşmayacağım.
Hayal gücüm sayesinde ortaya çıkan bu oligarh Aspan (ona Ospan da diyebilirsiniz), tamamen farklı bir doğaya, kendi görüşüne sahip, kısaca inatçı birisidir. Kurnazlık mı yapıyorum? Bana inanmıyor musunuz?
Gerçekten inanmıyorsanız, kendiniz görebilirsiniz – ese-rim önünüzde. Daha sonra buluşuruz ve her şeyi açık bir şekilde tartışırız.
Bu arada, çalışmayı durdurma, yazma yasağı önerilerini bir kenara bırakalım ve şimdilik bu konuyu kibarca kapatalım.
Ayrıca, zamanım azalıyor, onu uzun konuşmalarla boşa harcamak istemiyorum. Açıkçası, boş konuşma arzusu bile yok içimde.
Çünkü… Sonuçta, biz oyalanırken, lirik romanın doğuşu üzerine yaratıcı çalışma çoktan başladı bile.
Eserin artık doğum sancıları başlamıştı bile…
OLİGARH VE KÖY
(İlk hikaye)
“Ah, Dünya…”
1
Şerkala küçük bir kasaba. Kederli bir kasaba. Kasaba depresif bir durumda…
Bu neden böyle olmuştu? Burada size bunu anlatmaya ve bir şeyleri açıklığa kavuşturmaya çalışacağım. Kasaba küçük olmasına rağmen (nüfusun sayısıyla övünemezsiniz), sadece yararlı tavsiyeleri değil, aynı zamanda önemli şeyleri de diğer vatandaşlarıyla paylaşan birçok ünlü kişilik buradan çıkmıştır. Bugün hayatı mutlu bir şekilde yolunda giden çok az Şerkala sakinleri vardır. Bazen ne kadar asil kişilikler haline geldiklerine şaşıracaksınız!
Bunların arasında başlarıyla neredeyse göklere değen böyle oligarhlar da mevcut…
Eğer birileri onları sorgulamaya başladığında, kafaları karışan bir çok yabancı konuklar vardır: Şerkala nerede ve ne tür bir kent? Orada hangi milletlerden insanlar yaşıyor ve buna benzer sorular soruluyor. Ancak, orada bulunanlardan biri oligarhlardan en az birinin isminden bahsedilir bahsedilmez hemen yalakalığa başlar: biliyoruz, elbette biliyoruz, der…
Ama ne derseniz deyin, Şerkala bugün dünya çapında herkesin dudaklarında bir kent. Bu yerleşim yeri hakkında dünyanın her köşesinde birşeyler duyabilirsiniz. Böyle bir şöhretin ana nedeni elbette oligarhlar – Şerkala sakinleridir.
Bunlardan biri Aspan. Evet, evet, bu görünüşte önemsiz biri Aspan. Esmer, sıradan bir Kazak oğlu, tüm akranları gibi aul’da (köy) büyüdü ve kendi ülkesinin kumlarında oynadı. Tek kelimeyle – dünün esmer ve yerinde duramayan çocuğu. Doğumundan itibaren Ospan olarak adlandırıldı. Yabancı iş ortaklarının “Ospan” kelimesini telaffuz etmesi zor geliyor olabilirdi. Sonra adını hafifçe düzelterek acısız bir şekilde ismini Aspan’a dönüştürdü.
Tamam, Aspan ise Aspan olsun! Sonuçta, şimdilerde Aspan’ın elleri neredeyse kutsal göklere değecek. Yanılıyor da olabiliriz. Elleri neredeyse mavi gökyüzüne sıkıca dayanmış olabilir. Bunun böyle olup olmadığına şaşmamalı…
Bunda saklayacak ne var: Aspan çok değişmişti, bazen on iki ay boyunca kendi ülkesinde görünmeye tenezzül etmeyebiliyordu! Onun hakkında ne kadar istersen sor, soruştur, tek bir cevap vardır: yurtdışında – şimdi Amerika’da, sonra İngiltere’de! Ve başka bir zaman – Japonya’da… Dünyada ziyaret etmediği tek bir ülke değil, tek bir köşe yoktur. Yani, birinden bir devletin adını duyar, derhal küçümseyen bir gülümsemeyle karşılık verir: Ben orada bulundum, elbette… Aynı zamanda, muhatabını cümlesinin ortasında kesmekten de hiç tereddüt etmezdi.
Evet, başını gökyüzüne yasladığı zamanlardı onun.
2
Bugün Amerikan eyaleti N’de ikamet ediyor, ayrıcalıklar ve lüks içinde yüzüyor, lüks bir villası, birkaç arabası ve yeterli sayıda hizmetçileri var. Ana hizmetçi, bunda gizleyecek hiçbir şey yok, metresi. Adı Ket. O anlaşılmaz bir ulustan, hatta farklı bir ırktan. Bu onun egzotik görünümünden ve rahat tavrından belli olmaktadır. Ancak, diğer kanlardan da olsa, Ket şaşırtıcı derecede nazik, son derece yumuşak ve büyüleyici bir kadın. Sesini asla yükseltmez, Aspan ile bir şekilde çelişmeyi düşünmez, her kelimesini kolayca yakalar. Ket hiç şımarık değil, asla rahatsız edici değil, ilişkinin resmileştirilmesini de talep etmiyordu. Bu uysal, güzel ve enerjik kadın kendi statüsünden memnundu. Ket, tabiki, gizlice, oligarh Aspan ile evlenmeyi hayal ediyordu, ama asla arzusunu göstermiyordu. Peki ya Aspan? Böyle küçük bir meseleyi aklına bile getirmiyor, sadece ateşli ve yetenekli bir metresi kullanıyordu.
Aspan’ın hayatı, dışarıdan bakıldığında muhteşem görünüyordu, kaderi ise kıskanılacak türdendi! Ve onun hakkında zaten efsanelere dönüşen hikayeleri de bir dinlerseniz – merak edersiniz, yaşamda değil, sanki bir masal içindeydi…
Vatandaş kardeşleri, oldukça yakın ve uzak akrabaları, kendi topraklarında yaşıyor, geçinip gidiyorlardı. Belki onlarla temas halindedir, iletişim kuruyordur? Oligarh’ı sık sık ziyaret etmiyoruz, aul onun sık ziyaretlerden çok ta memnun değil. Memleket topraklarını hissetmez, kalbi eski zamanlar için ağrımaz. Akrabalarını arama arzusu yok, memleket bozkırının kokusunu özlemiyor. Eğer insan kendi doğduğu yeri görmek istemiyorsa ne yapabilirsiniz! Sen “Çürük bir yumurtasın!” diyerek kim onun suratına tükürerek küçük düşürmeye cesaret edebilir ki? Kim onun yakasına yapışıp acımasızca onu suçlayabilir? Kimse. Ve memleketindeki insanlar da sanki ağızlarına su almışlar gibi sessiz kalırlardı.
Şerkala’dan bir çocuk, neredeyse acı bir şekilde ağlıyordu, ona bir mektup yazdı ve internet yoluyla gönderdi:
“Saygıdeğer Ağam, Siz küçük Şerkala kasabasında doğdunuz, burada büyüdünüz. Burada eğitim aldınız. Burada okuduğunuzda kimse bilgisayardan haberdar değildi. Bugün, elbette, farklı bir zaman. Komşu şehirlerdeki tüm okullar bilgisayarlarla donatıldı, sadece bizde yok. Bu nedenle, komşu köylerin öğrencilerinin çok gerisindeyiz. Komşu köyden bir arkadaşımın interneti üzerinden bu mektubu size göndermek durumunda kaldım. Lütfen bize yardım eli uzatın, okulumuz için bilgisayar satın alın! Sonuçta, çok zengin bir adam, bir oligarh olduğunuzu duyduk.
Şerkala ortaokulunun altıncı sınıf öğrencisi olan Janmurat, size büyük selamlarını göndererek yazıyor.
Mektup, modern iletişim sayesinde aynı gün Aspan’ın masasına gelmişti.
– Ne emredersiniz? – Yardımcı asistan tereddütlü bir şekilde patronuna baktı. Oligarh kötü bir ruh halindeydi:
– Uzak bir kırsaldaki bazı okullarının küçük sorunlarıyla başa çıkmak için vaktim yok! – Aspan astına sitemle baktı. – Şimdi küresel bir problemle meşgulüm…
Asistan nefesini tuttu. Ve şef, memnun olmayan bir sesle tekrar konuştu:
– Eh, düşüncemi böldün! Beni değersiz, önemsiz şeylerle düşüncelerimden uzaklaştırdın…
Aspan, bu sonsuz dünyevi sorunlardan ve rutin işlerden bıktığını tüm gücüyle göstererek çıkışa doğru adım attı. Kendini bahçeye atarak bacaklarını genişçe açtı ve başını gökyüzüne bakarak kaldırdı. Ne kadar uzakta! Ne yazık ki şimdi bu gökyüzünün sonuna ulaşmayacağım, hayır, hayır, diğer tarafını ziyaret etmek daha iyi olurdu! Orada hangi gizemli olayların insan gözlerinden gizlendiğini bilmek ilginç değilmi ki?
“Beni bekle, gökyüzü! Şimdilik bekle… Bir gün, güzel bir gün, kesinlikle sana ulaşacağım…”
Bu beklenmedik biçimde yükselen inatçı düşünceden kurtulamadığı için kendine kızmaya başlamıştı. Ani bir öfkenin farkında olmadan bir kişiyi hain, çarpık bir yola yönlendirebileceğini bilmiyordu.
Öfkeden dolayı düşünceler bazen kendi sınırlarını aşarlar.
3
Önde gelen Amerikalı bir işadamı olan John Davis, Kazak Oligarhın girişimcilik faailiyetleri ile yakından ilgilenmeye başlamıştı, bunu Aspan’ın kendi güvenlik birimi ona derhal bu konudan bilgilendirmişti. Kısa bir süre sonra, Amerikalı ısrarla Aspan’a karşılıklı olarak yararlı bir işbirliği önerisi sunmaya başladı, sık sık ve belli belirsiz bir zamanlarda onu ziyaret ederek onun gururunu kırıyordu. Aspan öfkeyle şöyle düşündü: “Kendisini ne sanıyor ki? Acaba neden kendinden emin bu kadar emin görünüyor? Yoksa bana baskı yapmayı mı planladı! Yani beni küçümsüyor mu? Nasıl cüret eder? Sadece bir fabrikası ve birkaç oteli var!
Ne kadar aptal herif! Nelere sahip olduğumu aklının ucundan bile geçiremiyor! Eğer danışmanım Tomas bana tüm servetimi herkese, her yerde anlatmamam gerektiğini öğretmemiş olsaydı, sessizce kulağına ne kadar bir servete sahip olduğumu fısıldardım… Kııskançlıktan donup kalırdı! Dilini yutardı!”
Aspan’ın içi öfke ile kaynıyordu, sanki içine büyük bir miktarda erimiş kurşun dökülmüştü – bu yüzden ağzından sanki buhar öbekleri çıkacak gibiydi…
Amerikalı oligarhın aşırı özgüvenini ve kibirini daha ilk başlangıçta beğenmemişti. Şimdi zamanı gelmişti, hemen kimin kim olduğunu bu gösterişli Amerikalıya göstermeliydi! Aksi takdirde sakinleşmeyecekti. Burada geri adım atmamalı, karşısına yüz yüze çıkmalıydı. Bir laf söylemeye kalkarsa, Aspan hemen John Davis’e yerini gösterecekti. Başka türlü davranmak yersizdi!
Şerkalı’nın en sert, inatçı ve bitirim oligarhı ile “Benimle gerçekten eşit olmaya mı karar verdin?” – Aspan’ın iç konuşması devam etti. “Bir Kazak ile rekabet etmek isteyen birisinin şanslı olması olası değildir. Bunu başaranları duyan olmamıştır, ama başları bundan ötürü belada olanları kesinlikle biliyoruz. Kazakla şaka yapmamak en iyisidir…’
Aspan’ın öfkeli düşüncelerinde, şüphesiz gerçek payı da vardı: zayıf bir ülke, beş Fransa’nın, on İngiltere’nin özgürce yerleştirilebileceği bir bölgenin sınırlarını pek iyi savunamazdı ve güvenilir bir şekilde koruyamazdı. Düşmanına vatan topraklarının en değersiz bir parçasını bile vermeden bütünlüğünü koruyabilir mi?
Toprak bir başarıdır!
Toprak servettir!
Toprak hazinedir!
Bu halk nasılda kendini feda etmeye hazır olan çaresizlerdi, yedi yüzyıl boyunca ve belki de daha uzun süre topraklarını koruyabilen ve savunabilen insanlardı!
Ya insanları ve ülkeyi yöneten atalar-batırlar nasıllardı! Çok fazla hakiki idarecilerimiz olduğunu söylüyorlar, onları saymaya ellerimizin parmakları bile yetmez. Eğer eski Kıpçak bozkırlarının tarihinden ‘bilgeler’ bahsetmeye başlasalar, onları bir sonraki şafağa kadar susturamazlar. Bazen onların haricinde böyle bir bilgiye sahip başka hiç kimse yokmuş gibi geliyor, saçları ağarmış bilim adamlarının bile onlarla tartışması kolay bir iş değildir…
“Ah, ne kadar can sıkıcı! Diye aklından geçirdi. “Neden umutsuz ve cesur atalarım hakkında daha fazla bilgi edinmeyi düşünmedim? Evrensel konulardaki toplantılarda bu bilgiler bana yardımcı olurdu, kendim en azından şapa oturmazdım. Ancak bunun çok geç farkına vardım. Bunu düşünemedim, bu benim kendi hatam”
Bunu saklamaya bile gerek yok, daha düne kadar, ülkesi, anavatanı, tarihi, gelenekleri ve görkemli ataların gelenekleri hakkında onun neredeyse hiçbir fikri yoktu… Hiçbir şey bilmiyordu! Sadece bilmiyor değil, öğrenme arzusu bile yoktu. Bir iş kralına gerçekten böyle bir bilgiye ihtiyaç var mıydı, cansız gerçekler – bir birimi bine ve binleri milyonlara nasıl çevireceğini bilen birisi için? Bu nedenle, içtenlikle, bu konuda zaman kaybetmek istemedi. Ancak, saygın bir masa etrafındaki toplantılarda, konuşma ufukları genişlemeye başladığında, birileri aniden gözlerinize bakarak, hangi topraktan, ne tür bir soydan olduğunuzu sorduklarında, öz memlekiteniz hakkında bilgilerin çok gerekli hale geldiğini anlarsınız.
Bu soruları net bir şekilde cevaplayamıyorsanız iş ortaklarınız girişimci niteliklerinizi kabül etse de, içten içe size küçümsemeye başlayacaktırlar.
Hafif bir hor görme, böyle kötü bir yüz ifadesi, uzun zamandır ortak bir iş yaptıkları Ronni Rapp’ın yüzünde As-pan tarafından bir çok kez farkedilmişti. İlk bakışta, Ronnie neşeli, iyi huylu, iyi bir insana benziyordu. Yani, onunla konuşursan, ondan olumlu enerji alırsın. Ancak bir dezavantajı var: Kendisinin çok yüksekte olduğunu düşünüyor, kıskanç ve ayrıca parayı haddinden fazla seviyordu…
Bir zamanlar, birlikte küçük mahallerden başlayarak ortak bir iş kurmuşlardı. Yol kenarındaki duş odaları, yolcular için yıkanıp temizlenebilecekleri uygun yerlerdi. Zamanla duş odalarının yanı sıra berber ve güzellik salonları da açtılar.
Bir zamanlar, Ronni’nin babası ona birkaç küçük binayı miras olarak bırakmıştı: bu binaların alt katlarında bu işyerleri açıldı. İnsanlar buraya duş almaya ve traş olmaya geliyorlardı ve yakındaki evlerin sakinleri de düzenli olarak güzellik salonlarını ziyaret ediyorlardı. Çünkü onlar oldukça düşük fiyatlar belirlemişlerdi ve bu da işin gelişmesinde belirleyici bir rol oynamıştı. İşler iyice açıldı ve girişimcilerimiz daha ileri gitmeye karar verdiler: büyük bir banyo kompleksi organize ettiler. Fin saunası, Türk hamamı ve küçük bir ücret karşılığında gerçek bir Rus hamamı, egzotik hisler yaşamak için buraya gelen yerel Amerikalıları cezbetmişti. Ve “üçüncü dünyadan” göçmenler ise, memleket nostaljisiyle buraya akın akın geliyorlardı. Ziyaretçileri arttırmak için Çin hamamı da açıldı.
Böylece iş dünyasında kendi yerlerini buldular. Ronnie geri kalan mülkiyetin satışından sonra, özellikle eski Sovyetler Birliği’nden gelen göçmenlerin yaşadığı alanları giderek daha fazla kaplayan banyo işi ağını genişletti. Bu tür banyolar, özellikle doğu ülkelerinden insanların yoğun bir şekilde yaşadığı yerlerde popüler hale geldi. Zamanla bu yerleri otel ve eğlence işletmeleriyle birleştirdiler. Ülkenin kuzeyindeki Eyaletin tüm elitleri büyük bir eğlence ve dinlenme merkezinin açılışında bulunuyordu. Burada show dünyasından iş dünyasından ünlüler, gazeteciler ve diğer insanlar vardı. Birçoğu olumlu, güzel konuştu ve Aspan ve Ronnie sayesinde banyoların artık yerel halk için korkunç bir yer olmaktan çıktığını söylüyorlardı. Buradaki banyolar sadece yıkanabileceğiniz bir işletme değil, aynı zamanda ailenizle rahatlayabileceğiniz, eğlenebileceğiniz bir merkezler haline gelmişti. Onlara şans dilediler ve insanların tek bir yerde farklı hizmetler alabilmelerinden memnun olduklarını dile getirdiler. Zamanla, yüzme havuzlu fitness kulüpleri açtılar, restorant ağını genişlettiler ve İT teknolojileri üzerinde ciddi olarak ilgilenmeye başladılar.
Ama ne yaparsanız yapın, iki koyun kafası bir kazanın içine sığmaz, en nihayetinde, Ronnie Rapp ile yollarını ayırmak durumunda kalmıştı. Gururlu bir Kazak oligarhı, delinmiş burnunda dizginlenen bir deve gibi bir Amerikalının peşinden gidecek değildi.
4
Kazak doğmuş olmasına rağmen, kökeniyle övünmeyi ve “Ben Kazakım!” ünlemiyle göğsüne yumruğunu gururla vurmayı düşünmemişti bile. Amerika’da kendi ülkesini tamamen unutmaya başlamıştı. Birkaç yıl önce, Kazakistan’a kısaca bir uğradığında, yerel yazar Jashan, ulusuna olan sevgiyle ilgili ortak gerçekler hakkındaki yazılarıyla ona zor anlar yaşatmıştı. İşadamı kendisini ondan güçlükle kurtarabilmişti.
Jashan, kan kardeşlerinin kararsız ve kıskanç insanlar olduğunu çok iyi biliyordu! Bunu kendi kişisel deneyimlerden biliyordu.
Uzun zamanlar önce, işine daha yeni dalmaya başladığı zaman, onun Kazakları onu defalarca çelmelediler. Tökezleyip düştüğü anlar bile olmuştu. O bunu unutmaz (ve bunu unutmak kesinlikle imkansızdır zaten).
Ulaştı işte, nihayet Aspan zirveye ulaştı! Zirvenin en tepesine tırmandı – Olimp’e!
Peki ona bunda kim yardım etmişti? Şerkala’da işin zirvesine çıkarken Aspan’ı destekleyen biri mi vardı? Hayır, kimse yardım etmedi, her şeyi kendisi başardı.
Tabii ki, aksakalların hayırseverliği ve Aspan’a uzak Amerika’ya yolcu eden merhametli büyükannelerin duası hariç. Onlar da sadece dişlerinin arasına dillerini değdirerek dua okudular, kısık sesleri ona kadar ulaşmamıştı bile.
– İyi yolculuklar, Aspan! – Diye seslendi yaşlı adam Kabış. – Zafere giden yol her zaman kıvrımlı ve kaygandır. Dedikleri gibi, sadece umutsuz Naru uçurumun kenarındaki deve dikenine ulaşır. Sen de o deve dikeni -Naru misali gibi oldun… Sen, riskli bir rüya teknesinde uzun bir yolculuğa çıkmış olan hevesli yiğidimsin…
Ne kadar zor da olsa, ortaklaşa edinilen sermayenin skandal bir şekilde bölüşülmesinden ve Ronnie Dapp ile sansasyonel şekilde yollarını ayırmasından sonra, Aspan sert dalgalı iş okyanusuna yelken açtı. Tek başına. Ama yine de, zor işlerin üstesinden geldi.
Birkaç yıl sonra, nereden çıktıysa, nefes nefese kalmış bir şekilde önüne aniden atılgan John Davis çıkıverdi. Yavaş yavaş güvenini kazandı, parlak umutlarla onun ilgisini çekti ve gururlu Kazak’ı birlikte çalışmaya ikna etti. Aspan’ın kalbi endişeli bir şekilde atmış olsa da ve kalbi bir an buz kesse de, Kazak oligarh bu işbirliğini kabul etti: Yoksa onunla çalışmaktan korktuğumu düşünürdü. Üstelik ciddi bir hukuk departmanı vardı. Bilge yaşlı Kabış’ın Naru ve deve dikeni benzetmesi yaptığı Aspan’a bir Amerikalı John Davis’ten korkmak yakışmazdı…
* * *
Aspan, kendisi için unutulmaz, başarılı o yılı her zaman hatırlayacaktır. Sanki beklenmedik bir şekilde önünde bir halı döşemişlerdi, beyaz yelkenli bir Karavel’in onu beklediği ve yeni, mutlu bir hayata yelken açtığı okyanusa açılmıştı.
Bazen olur ya! Bir kişi bunu hayal bile edemez! Birdenbire, dünyanın diğer tarafında bulunan uzak Amerika’dan ünlü bir işadamı birden bire, göze çarpmayan küçük Şerkala kasabasında ortaya çıkmıştı… Ve bu zengin adam Tomas Trump buraya ticari işleri için değil, başka bir amaç için gelmişti. Meğerse bu para çantası, aile bağlarını yeniden ortaya çıkarmak ve mirasçısını bulmanın asil amacı ile bölgemize gelmiş. Ayrıca o, halk efsanelerinde çocuksuz Kazak olarak adlandırılan zengin Baybori’nin miras payına da sahipti.
Amerikalı neden dünyevi hayatta, onun işlerini devam ettirebilecek mirasçısını Kazak bozkırlarında arıyor, diye soracaksınız. Bunun için iyi sebepleri vardı… Ne de olsa Tomas Tramp, 1917’de Rusya’da yaşanan devrimden sonra Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan ve sonra da acı kaderin iradesiyle vatanını kaybetmiş birisi olarak Amerikaya göç etmiş talihsiz bir adamın büyük torunuydu.
Ne yazık ki, bu kişiyi bay olarak bile adlandıramayız, çünkü hayatta kalan tek oğlu İrlanda kökenli bir Amerikalı kadınla evlendi ve torununun kaderi bir Afrikalı kadınla birleşti. Böylece, kabaca bir kıyaslamayla, bir buldog köpeği ile bir gergedan birleşmesi gibi, ırkı ilk bakışta belirlenemeyen Tomas Trump adlı kalın dudaklı, esmer büyük torun doğdu. Bu hikayedeki en acı şey, Kazak bay isminin unutulmaya sevk edilmesidir. Daha da acısı ise – cinsleri tamamen yabancı bir ülkede yetişen, ancak aptalca bir girişim tarafından başka bir toprağa nakledilmiş asil bir ağacın kurutulmuş olması gibi. O Kazak Bay’ın son oğlu olan Tomas Trump çocuksuz birisiydi.
Tomas yaşlanıp sonsuzluğu düşündüğünde, aile arşivine girip kökenlerine ilgi duymaya başlamıştı. Tesadüfen bulduğu büyük büyükbabasının not defterinden, ailesinin çok uzaklardaki küçük Kazak kasabası Şerkala’dan olduğunu öğrendi. Ne yazık ki, Çok yazık, not defterinin başlangıç sayfaları yırtılmıştı. Görünüşe göre, o sayfalarda o Kazak bay’ın ismi geçiyordu. Öte yandan, Tomas Trump bu kayıtlardan uzak Şerkala’daki diğer akrabaları hakkında çok şey öğrenmişti. En önemlisi, büyük büyükbabamın soyundan gelenlerin iradesiyle bırakılmış olan emanet ile karşılaşmıştı.
“Sevgili torunlarım! Mutsuz kaderim beni sevgili vatanımdan uzaklaştırdı – Kutsal Kazakistan’dan beni denizaşırı Amerika’ya attı. Burada maddi zenginlik yarattım, ancak çok daha değerli bir hazineyi kaybettim: ana vatanımı – geniş ve özgür bir bozkır, ana dil ve kültürümü, ulusal ruhu. Yani ailem gözlerimizin önünde kaybolup gidiyor. Sana bir emanat bırakıyorum: eski ve asil soyumuzu yeniden ortaya çıkarmak, tabiki, Anavatanımız Şerkala ve Kazakistan’la olan teması yeniden kurmak! Artık yazma gücüm kalmadı… Elveda”
Büyük büyükbabasının emanetini okuduktan sonra Tomas Trump, danışmanlarına uzak Şerkala kasabası hakkında bilgi toplamaları talimatını verdi. Kısa bir süre sonra acı gerçeği öğrenmişti: Devrim ve iç savaş sırasında, büyük büyükbabasının neredeyse tüm akrabaları savaşlarda veya vurularak öldürülmüşlerdi… Bugün soylarından sadece bir çocuğunun hayatta kaldığı ve yetimhanede yetiştirildiğini öğrenmişti…
Bu yetim için Tomas Trump onu büyük servetine layık bir mirasçı yapmak için oraya uçtu.
Şerkala’da, yerel yetkililer Tomas Trams ile İngilizce konuşabilen birini aramaktan helak olmuşlardı. En nihayetinde, yerel öğretmenler cumhuriyet Olimpiyatlarında düzenli olarak yabancı dilde ilk sırayı alan Aspan’ı hatırlamışlardı.
Aspan’ı elinden tutarak Amerikalıya getirdiler, genç ise utangaç, denizaşırı misafirden çekiniyordu. Muhtemelen yanlışlıkla aptalca bir şey söylemekten çekiniyordu, çünkü daha önce gerçek bir İngilizle hiç karşılaşmamıştı. Fakat yavaş yavaş sakinleşti, özellikle de girişken Amerikalı onunla ortak bir dil buldu, oradaki Şerkala sakinleri de bundan çok hoşnut kaldılar.
Birkaç gün içinde Aspan misafirle hoşgörülü bir şekilde konuşmaya ve hatta onunla arkadaş olmaya başladı. Yetimhanede Tomas Trams’ın akrabasını çabucak buldular – uzun boylu, esmer bir genç Hanmurat. Aspan, gerçek bir tercüman gibi, onların konuşmalarını çevirdi. Cömert Amerikalının hediyelerinden memnun olan Şerkala idarecileri, onun peşinden arka ayakları üzerinde koşturuyorlardı ve Hanmurat’ın evlat edinme kabül belgelerini çabuk bir şekilde düzenlemişlerdi.
Yabancının ayrılma zaman gelmişti. Gitmeden önce, ciddi bir konuşma için Aspan’ı yanına çağırdı:
– Sen, haydi, Amerika’ya bize gel. Senden adam olur, gerçek bir işadamı olacaksın! Bunu görüyorum. Sana yardım edeceğim iş alanında yollar açacağım, her şeyi öğreteceğim! Evlatlık oğlum Hanmurat ile iyi arkadaş olursun.
Aspan, iyi niyetli Amerikalının teklifini memnuniyetle kabul etti.
Ayrılış günü hala gözlerinin önüne geliyordu.
Yabancı Kazak adetlerine göre insanlarla vedalaştıktan sonra, esmer çocuğu yanına aldı ve bir taksiye bindiğinde Hanmurat kendini tutamadı ve göz yaşlarına boğuldu. Sonra çocukluk ve kader arkadaşı Elmurat ona koştu ve sıkıca sarıldı. Arkadaşını sessizce ikna etmeye çalışıyordu:
– Söyle bana, gitmek istemiyor musun? Kal!
Hanmurat gözyaşlarını sildi. Üzgün bir şekilde, yanıtladı:
– Bunu yapamam, ona söz verdim…
– Sözünü kendi babana ve annene vermedin ki!
– Konuşulan kelime fırlatılmış bir ok gibidir, sözümü değiştiremem.
– Ya hayallerimiz ve planlarımız – rüzgarda dağılacaklar mı?
– Onları gerçekleştireceğiz – yabancı ülke bize yardım edecek…
– Onlara gerçekten inanıyor musun?
– Beni dinle, Amerika’ya yerleşeceğim, sonra seni oraya aldıracağım. Bu taşra Şerkala’da, sen ve ben bir şey elde etme ihtimalimiz çok düşük… Ama en önemlisi, beni evlat edinen babama söz verdim!
* * *
İlk kış, Amerikan eyaleti N.’ye kısa bir yolculuktan sonra, Aspan, Amerikan ticaretinin temel bilgeliğini iyi anladığına ve öğrendiğine ikna oldu. Tomas ona karşı açık ve misafirperverdi, katlanmak zorunda olduğu güçlüklerden ve bizzat yaşadığı zor anlarından bahsetti. Aynı zamanda, onu korkutmamaya, ama onu ticari işlere daha çok ilgilendirmeye çalıştı.
Tomas’ın iş kanunlarıyla ilgili öğretici hikayelerini ağzı açık olarak dinliyordu. Memleketine döndüğünde, artık kendisinin aynı Aspan olmadığını, sadece dış görünüşüyle değil, içten de değiştiğini açıkça fark etmişti. Değişen sadece hayata dair düşünceler, akıl yürütme ve bakış açısı değildi, hatta yürüyüş şekli bile farklılaşmıştı. Şerkala sakinleri, ondaki bu metamorfozları hemen fark etmişlerdi ve yaşlı babası şaşkınlıkla sordu:
– Senin neyin var oğlum? Bu Amerikalılar seni değişitirdiler mi yoksa?
