Zapomniany geniusz fizyki

Zapomniany geniusz fizyki, rzecz o Marianie Smoluchowskim to książka popularnonaukowa, której celem jest przybliżenie szerszemu kręgowi czytelników postaci wybitnego fizyka i filozofa. Znalazło się w niej wiele wątków biograficznych – wykorzystano między innymi materiały wspomnieniowe opisujące Smoluchowskiego jako pedagoga, naukowca, alpinistę i ojca rodziny, które dość licznie publikowano po nieoczekiwanej śmierci fizyka. Autor prezentuje zasługi polskiego fizyka dla rozwoju nauki i jego rolę w dowodzeniu teorii atomistycznej poprzez udział w badaniach nad ruchami Browna, wyjaśnia też teorię użyteczności Smoluchowskiego i przypomina jego osiągnięcia dotyczące zarówno opracowania równania ciągłości stosowanych, jak i teorii procesów stochastycznych. W ostatnich latach życia Smoluchowski wiele uwagi poświęcił problemowi przypadkowości. W książce omówiono jego badania, które legły u podstaw nowego działu matematyki – fizyki statystycznej. Uczony uważany jest za twórcę dyscypliny zajmującej się zastosowaniem rachunku prawdopodobieństwa w badaniach w fizyce, cenny okazał się także jego wkład w rozwój filozofii nauki i filozofii przyrody.

„Należy zawsze witać z uznaniem pojawienie się kolejnej pozycji prezentującej zasłużoną dla kultury polskiej osobę. W książce spotykamy wybitnego fizyka i filozofa, dostrzegamy również wrażliwego ojca i męża, autora dzieł malarskich, prekursora alpinistyki i oddanego popularyzatora nauki. Z pracy przebija poparte stosowną argumentacją przekonanie, że gdyby Smoluchowski nie zmarł przedwcześnie, mógł na początku XX wieku otrzymać Nagrodę Nobla z fizyki. Oprócz walorów popularyzatorskich należy zauważyć wykorzystanie blisko dwustu częściowo po raz pierwszy publikowanych reprodukcji fotografii oraz dokumentów archiwalnych związanych z różnymi aspektami życia Smoluchowskiego. Szczególne wrażenie wywołują zwłaszcza jego zdjęcia rodzinne, w tym z dzieciństwa i wczesnej młodości”.

Dr hab. Jacek Rodzeń, prof. UJK

Jan Grzanka uzyskał tytuł doktora na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Jest członkiem Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznego i Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Szekspirowskiego oraz redaktorem naczelnym Universitas Gedanensis. W 2020 roku ukazała się jego książka Między fizyką a filozofią. Filozofia przyrody a filozofia fizyki w pismach Mariana Smoluchowskiego.